De stoelendans van 1 miljoen

Door Koen Schoors, professor economie aan de Universiteit Gent

De stoelendans van de benoemingen was weer een wervelend spektakel. De spelers dansten maanden rond de lege stoelen op het ritme van de politieke drums. Sommigen bleven nadrukkelijk bij hun stoel staan en weigerden koppig te bewegen tot het echt niet anders kon. Af en toe stopte de regering onverwacht de muziek en viel een van de spelers met het nodige drama af of kwam iemand meedoen. En als het stof eindelijk ging liggen, bleven evenveel stoelen als namen over en konden we weer overgaan tot de orde van de dag.

Vooral de stoelendans rond de spoorwegen was bij momenten hallucinant. Dat een heel aantal mensen bij de NMBS blijkbaar nog steeds meer verdient dan de premier is onbegrijpelijk. De NMBS zit niet in een uitzonderlijk concurrentiële omgeving. Het gaat om een overheidsbedrijf dat een publiek goed levert aan de Belgische burgers, daar jaarlijks enorme sommen overheidsgeld voor krijgt, en waarvoor de politieke eindverantwoordelijkheid bij de premier ligt.

Als onze nationale spoorwegen verder afglijden richting onbetrouwbaarheid, krijgt de premier daar uiteindelijk de politieke rekening voor gepresenteerd en zal het land eronder lijden. Waarom moeten 13 managers dan meer verdienen dan de premier, zonder ooit echt verantwoording te moeten afleggen over de behaalde resultaten?

Het onderliggende probleem is dat een aantal overheidsbedrijven meer overheid dan bedrijf is. Het spoor is daar helaas een voorbeeld van. Dus moeten politieke evenwichten gerespecteerd worden en maken entiteiten in hetzelfde bedrijf maar met verschillende politieke achtergrond elkaar het leven zuur in plaats van samen aan dezelfde kar te trekken.

Hoeveel goede projecten zijn bij de NMBS gesneuveld in de politieke strijd over wie uiteindelijk de pluim op de hoed mag steken of in de politieke reflex om vooral de andere partij het scoren te beletten? Hoeveel goede en bekwame mensen zijn uiteindelijk gestopt echt vernieuwende projecten voor te stellen omdat ze vooral op tegenstand van de gevestigde belangen stuiten in plaats van op waardering?

Je mag de beste manager van de wereld benoemen, het zal weinig zoden aan de dijk zetten tenzij de politiek toelaat dat een overheidsbedrijf als de NMBS meer bedrijf en minder overheid wordt. En dat kan maar als een aantal geplogenheden op de schop gaan.

Eerst en vooral moeten de werknemers van de NMBS niet meer politiek, maar veeleer bedrijfsmatig denken. Hun enige doelstelling moet zijn de best mogelijke dienstverlening voor de reiziger te leveren tegen de laagst mogelijke kostprijs. Als een aantal mensen dat niet kunnen, moeten ze het bedrijf verlaten en hun politieke meesters moeten dat toelaten.

Om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen, lijkt het bovendien een goed idee om niet alleen de vergoeding van de nieuwe CEO, maar ook die van zijn directeurs afhankelijk te maken van de behaalde resultaten. Daarmee bedoel ik zeker niet alleen de financiële resultaten maar vooral de andere objectieven die de NMBS moet nastreven.

Het lijkt mij een goed idee het loon van de hele top te laten afhangen van het aantal treinen dat op tijd rijdt. En op tijd betekent niet binnen 10 minuten, maar echt op tijd. Een marge van hoogstens 2 minuten moet voldoende zijn. Dat geldt ook voor vertragingen die te wijten zijn aan het weer, defecte toestellen of andere technische problemen. Goed onderhoud en vooruitziendheid zijn een basisonderdeel van de goede bedrijfsvoering.

De vergoeding van de topmensen van Infrabel zou dan weer moeten afhangen van de vertragingen die ze veroorzaken. Als een trein ontspoort door gebreken aan de infrastructuur, moet de Infrabeltop dat rechtstreeks voelen in de vergoeding.

Op die manier hebben alle managers die samen verantwoordelijk zijn voor het welzijn van het spoor ook duidelijke stimulansen om er het beste van te maken in plaats van zwarte pieten naar elkaar toe te schuiven. In managementjargon: wat je meet, is wat je krijgt, en als je niets meet dan krijg je ook niets.