Feestdag

België is een nieuwe beweging rijker: de 8 meicoalitie. Een bont gezelschap met steun van onder meer het ACV, het ABVV, 11.11.11, Hart Boven Hard en andere organisaties dat vraagt om van 8 mei opnieuw een feestdag te maken. Op 8 mei 1945 gaf nazi-Duitsland officieel de strijd op, waarmee in Europa een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. Op andere fronten ging het wapengekletter echter door en het zou twee atoombommen en tienduizenden burgerslachtoffers vergen vooraleer Japan, die minder bekende schurkenstaat van de jaren 1930, zich op 2 september 1945 overgaf.

In tegenstelling tot in Nederland en Frankrijk was V-day in België altijd al een beetje een ondergeschoven feestdag, en in 1974 werd hij zelfs compleet afgeschaft. Initiatiefneemster en kind van het verzet Ellen De Soete wil 8 mei nu opnieuw leven inblazen ‘om te herdenken, te waarschuwen, te verdedigen. Zodat jong en oud inzien waar haat toe kan leiden en wat voor een lelijk beest fascisme is’.

Het lijkt meer dan ooit nodig om het bewustzijn rond extreemrechts weer op te vijzelen. Van Spanje, over Frankrijk, Nederland, Vlaanderen tot Hongarije. In heel Europa lijken de erfgenamen van het historische fascisme bezig aan een steile opmars door de stembus en de instellingen. Ze maken daarvoor handig gebruik van zowat ongereglementeerde sociale media om de bevolking angst en haat aan te praten voor een amorfe massa van migranten, een complotterende elite en een ‘leugenpers’ die dat alles afgedekt houdt.

Ze worden daarbij geholpen door het feit dat de wereld in dit decennium van de ene crisis naar de andere lijkt te zwalpen. Zonder dat de staten en de instellingen grip lijken te krijgen op de gang van zaken. Een tweede booster is de afstand tot de geschiedenis. Het zal nog wel even duren vooraleer Adolf Hitler voor het gros van de westerse wereld een even vaag begrip is geworden als bijvoorbeeld Napoleon. Termen als de Holocaust en Auschwitz zijn voor ruim 63 procent van de Amerikaanse millennials echter al zo goed als onbekend terrein geworden. Dat blijkt uit een onderzoek van de Conference on Jewish Material Claims Against Germany.

Opfrissing

Een opfrissing van de geschiedenis en haar sluimerende gevaren dringt zich dus op. Maar tegelijk mag de bewustmaking zich niet beperken tot het historische fascisme en zijn erfgenamen. Men mag niet louter blijven staren naar usual suspects zoals de Spaanse rechts-populisten van Vox, de Hongaarse premier Viktor Orbán of het Vlaams Belang. Dan blijf je blind voor de extremismen die opborrelen in de rafelige en schimmige randen van de andere politieke en sociale spectra.

Het fascisme is vandaag noch een louter Europese aangelegenheid, noch een zaak van alleen extreemrechts. Zo is Jozef Stalin, een andere schurk van de jaren 30, aan een revival bezig. Overigens niet alleen in het Rusland van Vladimir Poetin. Zijn gestileerde portretten sieren de kamer en/of avatar van menig Poetinversteher die helpt om de propagandafabel te verspreiden dat deze oorlog als voornaamste doel heeft Oekraïne te ‘denazificeren’.

Een ander voorbeeld? Tijdens de chaotische aftocht van het Westen uit Afghanistan werd plots, als een soort zelfvergoelijking, de term Taliban 2.0 gelanceerd. Alsof het ging om een zachte, meer open, variant van het moslimfundamentalisme. Terwijl alle ogen gericht zijn op Kiev, wordt het Afghaanse meisjes verboden om naar school te gaan. Samen met de afrekencultuur een voorbode dat het land weer afglijdt naar barbarij, misogynie en onderdrukking. Religieus geïnspireerd fascisme als het ware.

Beperk 8 mei daarom niet tot de obligate herdenking in Breendonk of de Dossinkazerne. Reduceer het niet tot een feestdag waarvan het gros van de bevolking alleen onthoudt dat je dan niet naar school of kantoor moet. Geef hem een invulling als een dag tegen het totalitaire denken en ontspoord extremisme. Van allerhande slag.