Haast en spoed is zelden goed

Door Etienne de Callataÿ, hoofdeconoom Orcadia Asset Management

Na Opel Antwerpen, Ford Genk en zoveel anderen is het de beurt aan Caterpillar. Niet om het faillissement aan te kondigen, maar wel het einde van de productie in België. Uiteraard is dat slecht nieuws. Eerst en vooral voor de gezinnen die onmiddellijk getroffen worden door het jobverlies bij de fabriek en bij de onderaannemers.

Slecht nieuws ook voor de lokale en nationale economie. Niettegenstaande multinationals vaak weinig vennootschapsbelasting betalen, brengen ze wel sociale bijdragen en bedrijfsvoorheffing op. Ze kunnen ook een positief effect hebben op het omliggende ecosysteem. Ik denk bijvoorbeeld aan het scheppen van spin-offs of het openen van exportmarkten.

Micro's

Zoals in Antwerpen en Genk kregen politici van zodra de sluiting van Caterpillar was aangekondigd micro’s onder de neus geduwd om de reactie te kennen van de regionale en nationale overheid. Echt verstandig is dat niet.

Eerst en vooral is het nooit verstandig een snelle reactie te vragen, en dat geldt ook voor politici. Beslissingen neem je niet op basis van emoties. Zelfs woorden, uitgesproken zonder afstand te nemen, riskeren weinig genuanceerd te zijn. Zoals Montesquieu het al zei: je moet geen wetten veranderen ‘met trillende handen’.

Het zou bovendien goed zijn mochten politici net zoals economen zeggen dat het economisch weefsel is zoals het menselijk weefsel: het moet de dood aanvaarden. In een mooi bos liggen er ook veel dode bladeren.

Daarnaast is het nooit verstandig om de overheid aan te zetten zich te bemoeien met een specifieke situatie. De overheid moet de spelregels bepalen, ze moet niet onderhandelen met de directie van het een of het ander bedrijf. Laten we vooral niet wensen dat onze ministers de manoeuvreerruimte hebben om maatregelen te treffen voor of tegen een specifieke onderneming. We leven in een rechtstaat, niet in een staat à la carte.

Belangen

Natuurlijk moet de politieke wereld wel luisteren naar de verzuchtingen en de suggesties van de bedrijfswereld, net zoals ze dat moet doen met alle actoren in de maatschappij. Ze moet er trouwens op toezien dat de bronnen divers zijn: wat een grote onderneming of een werkgeversorganisatie vraagt hoeft niet in overeenstemming zijn met de belangen van alle ondernemingen. Net zoals wat een vakbond vraagt niet de belangen van alle werknemers of werklozen hoeft weer te geven.

Tenslotte is het ook niet verstandig de illusie te koesteren dat de overheid veel kan doen. In 2016, in een geglobaliseerde economie, moet het industrieel beleid van een regio of land bescheiden blijven. De staat is niet bij machte om de economie in detail te sturen, de veelbelovende activiteiten te selecteren of de ‘goudaders’ van morgen aan te boren. ‘To pick the winner’ is een illusie en het is nefast voor de gemeenschap.

Cadeaus

De rol van de overheid is een kader te scheppen, niet te beslissen hoe dat kader in te vullen. Cadeaus -  in de vorm van bijvoorbeeld subsidies of verminderde sociale bijdragen voor ploegenarbeid -  uitdelen aan bestaande grote bedrijven die door hun omvang kunnen dreigen met verhuis, zijn niet alleen onrechtvaardig maar ook inefficiënt. Zulke cadeaus zijn een rem op het ontstaan en de ontwikkeling van nieuwe bedrijven en activiteiten.

Is de politiek dan machteloos? Zeker niet. Ook al zullen er bedrijven sluiten zolang er bedrijven zijn. Als het probleem van België een te hoge loonkost is, moeten we dit corrigeren aan de bron en niet proberen om deze handicap te compenseren met een afwijkend vennootschapsbelastingregime, of we dat nu notionele interesten, inkomsten uit brevetten of iets anders noemen. Of via andere vormen zoals de vermindering van sociale lasten voor ploegenarbeid.

Bij bedrijfssluitingen moeten we een sterke financiële responsabilisering eisen van de werkgever voor de  vroegere werknemers die het moeilijk hebben nieuw werk te vinden. Natuurlijk dient hier rekening gehouden te worden met de omstandigheden op de arbeidsmarkt. We moeten ook een zo goed mogelijke begeleiding eisen voor de werknemers die zonder werk zitten.

We hebben een zo dynamisch mogelijke lokale economie nodig, om slecht nieuws zo goed mogelijk te absorberen en niet onderworpen te zijn aan de druk van een of ander groot bedrijf.