Het idee van een universiteit

Ik ben een academicus in ballingschap, want UNSW Sydney is tegenwoordig mijn academische thuis. Als tegenvoeter luister ik geïntrigeerd naar de debatten aan het begin van het academiejaar in Vlaanderen. Ik ken die debatten goed, want ze zijn al jaren dezelfde. Elk land heeft zijn eigen stokpaardjes. Wat in één land normaal is, lijkt waanzin in een ander land. Vlamingen vinden het verwerpelijk dat studenten een lening moeten aangaan om aan de universiteit te studeren. Andere landen vinden dan weer het Vlaamse systeem, waar iedereen zomaar kan studeren wat hij wil, te gek voor woorden.

Dit jaar waren er drie grote vragen aan het begin van het academiejaar. Moeten Vlaamse universiteiten flexibelere taalvereisten hebben om internationaal talent te kunnen aantrekken? Is de financiering van de universiteiten adequaat? Vormen leerstoelen gesponsord door het bedrijfsleven een bedreiging voor de onafhankelijkheid van onderzoek?

Ja. Nee. Nee.

Mijn antwoorden zijn voorspelbaar vanuit mijn huidige positie. Ik werk aan een Engelstalige universiteit waar vele proffen en studenten minder goed Engels spreken dan de meeste proffen in Gent, Leuven of Antwerpen. Daar maalt niemand om. Wat telt, is kennis.

Studeren en werken aan een topuniversiteit is de ultieme kans om een ander leven op te bouwen. Meer dan 70 procent van de professoren van mijn faculteit is niet in Australië geboren. 70 procent, u leest het goed. Hetzelfde geldt voor de studenten.

De inschrijvingsgelden zijn relatief hoog, maar de loopbaan en het salaris van iemand die afstudeert aan een topuniversiteit zijn goed. Die inschrijvingsgelden compenseren voor de onderfinanciering door de overheid. Dat is geen goede situatie, maar door het inschrijvingsgeld kunnen we wel internationaal toptalent aantrekken.

‘Bah’, zegt u, ‘de universiteit is toch geen competitie’. Laten we niet naïef wezen, natuurlijk wel. De strijd om talent is er al lang niet meer een tussen bedrijven, maar een tussen naties. Naties doen alles wat ze kunnen om talent van over de hele wereld aan te trekken. En universiteiten zijn het rekruteringswapen bij uitstek. Get ’em while they’re young.

Rankings

Dat verklaart ook het belang van rankings. Vlaamse collega’s zijn (terecht) sceptisch over rankings. Dat kunnen ze omdat rankings in Vlaanderen weinig belang hebben. Maar voor een universiteit die leeft van internationale studenten zijn rankings een levenslijn. Veel studenten hebben geen voorkeur voor een land of een universiteit. De wereldkaart is hun keuzemenu. Ze kijken naar de globale ranking van de universiteit om hun keuze te maken.

Wie dat maar onzin vindt, begrijpt niet hoe de mondiale strijd om talent werkt. In bepaalde landen kan je geen visum krijgen of geen job bij een techbedrijf of multinational vinden als je geen diploma hebt van een top 50-universiteit. Onze universiteit stond dit jaar voor het eerst bij de beste 20 universiteiten in de wereld in de QS-ranking. De weerklank bij internationale studenten spreekt boekdelen.

In 1850 schreef John Henry Newman het bekende essay 'The Idea of a University'. Nogal wat beleidsmakers houden nostalgisch vast aan dat idealistische idee van wat een universiteit al lang niet meer is. De wereld is veranderd. Universiteiten zijn multiversities, complexe ecosystemen in de maatschappij geworden.

Wat Vlaanderen nodig heeft, is een new deal, een publiek debat en een toekomstvisie die de rol en de doelen van de universiteit in de maatschappij herdenkt, herwaardeert en herfinanciert. Hoe verhouden universiteiten zich tot uitdagingen zoals productiviteitsgroei, sociale mobiliteit, levenslang leren, artificiële intelligentie, integratie, reskilling, duurzaamheid en innovatie? Welke resultaatsverbintenissen willen ze aangaan en hoe moeten ze daarvoor gefinancierd worden?

Een akkoord tussen universiteiten, het bedrijfsleven en de overheid kan leiden tot een nieuw ambitieus financieringsmodel. Dat gebeurt in Australië met het Universities Accord. De overheid investeert dit jaar 1,6 miljoen euro in een nationale dialoog om het universiteitssysteem en de financiering te herdenken. Volgende maand krijg ik delegaties van de UGent en de KU Leuven op bezoek in Sydney. Hen moet ik allicht niet warm maken voor zo’n nieuw universiteitenakkoord.