Het is hoog tijd voor een fiscale stresstest

Door Michel Maus, docent fiscaal recht aan de VUB, UGent en UA en vennoot bij Everest Advocaten.

Na een korte break voor de inauguratie van paus Franciscus is de regering weer aan de slag met de begrotingscontrole. Geen evidente oefening, want er moet opnieuw een pak centen op tafel komen. Verwacht wordt dat de regering tussen 2 en 2,5 miljard euro moet zien te vergaren om het begrotingstekort terug te dringen tot 2,15 procent. Nu al is duidelijk dat die oefening niet tot een goed einde gebracht kan worden zonder nieuwe fiscale maatregelen. Intussen worden al ballonnetjes opgelaten, en wordt er gedacht aan een meerwaardebelasting op aandelen voor particulieren en een minimumbelasting voor bedrijven.

Die tendens is gevaarlijk. De fiscale maatregelen van de afgelopen jaren hebben geleid tot een aanzienlijke stijging van de gemiddelde belastingdruk. Onlangs toonde Eurostat, het statistisch bureau van de EU, aan dat de gemiddelde fiscale druk in België in drie jaar tijd met 1,7 procent is gestegen. In 2012 was die druk liefst 45,6 procent van het bruto binnenlands product. Door de fiscale maatregelen van de regering in 2012 en 2013 zal de gemiddelde belastingdruk nog stijgen. Eurostat verwacht dat we vanaf dit jaar Zweden van de tweede plaats verdringen en dus zilver halen op het Europees kampioenschap. Als de regering nu opnieuw ingrijpende fiscale maatregelen neemt, wordt het allicht ook een foto finish met Denemarken om te bepalen wie Europees kampioen wordt.

Die evolutie is een zeer kwalijke zaak, want we mogen niet uit het oog verliezen dat de cijfers van Eurostat verwijzen naar de ‘gemiddelde’ belastingdruk. De fiscale druk ligt voor heel wat personen en bedrijven dus nog een pak hoger dan de vooropgestelde fiscale druk van 45,6 procent. Voor fiscalisten is dat de logica zelve. Ons fiscaal stelsel bevat nu eenmaal verschillende uitzonderingsregimes en die kunnen met wat spitsvondigheid magische fiscale resultaten opleveren. Voor multinationals is België een bijzonder aantrekkelijk land. Dit dankzij de notionele intrestaftrek, de aftrek voor definitief belaste inkomsten, de bijna-vrijstelling van meerwaarden op aandelen en het fiscaal regime voor octrooivennootschappen. Particuliere vermogenden kunnen hier dan weer fantastische dingen doen met de vrijstelling van meerwaarden op aandelen en de uitzonderingsregimes in de successierechten.

Toegankelijk

Zo komen we bij het kernprobleem: fiscale gunstregimes zijn niet voor elk bedrijf en voor elke particulier even toegankelijk. Dat leidt tot een ongelijke verdeling van de belastingdruk. En dat, beste regering, veroorzaakt veel fiscale frustratie en is een van de hoofdredenen voor de grote zwarte economie. Wie zich fiscaal gefrustreerd voelt, zal evengoed en op zijn manier aan belastingheffing proberen te ontsnappen, en dat leidt budgettair tot zeer grote problemen.

Hoe lang kan de globale stijging en de ongelijke verdeling van de belastingdruk nog doorgaan? De Duitse filosoof Peter Sloterdijk stelde in dat verband al dat het een politieke tour de force is dat de middenklasse zich zo onderwerpt aan de moderne belastingstelsels, en dat het louter wachten is op de fiscale clash tussen overheid en bevolking. Sloterdijk heeft mijns inziens gelijk. Het voorbeeld van Cyprus toont dat het fiscaal slikvermogen van een bevolking hoe dan ook beperkt is en dat men nu niet meer bereid is elke fiscale maatregel zomaar te aanvaarden.

Ook de Belgische regering moet dat in het achterhoofd houden. Daarom is het wat mij betreft hoog tijd voor het invoeren van een fiscale stresstest. De regering moet zichzelf marges opleggen. En dat zowel voor de gemiddelde belastingdruk - die moet naar omlaag - als voor de verdeling van die belastingdruk - die moet veel evenwichtiger zijn. Elke nieuwe fiscale begrotingsmaatregel moet die test doorstaan, anders moet hij worden afgevoerd. Een absolute noodzaak, want alleen door het belastingsysteem grondig te hervormen kan het fiscaal escapisme worden teruggedraaid en kan er worden gezorgd voor groei en werkgelegenheid en dus voor een surplus op de begrotingsbalans. Less is more.