Het kan snel gaan

Door Dave Sinardet, professor politieke wetenschappen aan de VUB en de Université Saint-Louis Bruxelles. Zijn column verschijnt tweewekelijks op woensdag

Afgelopen weekend stemde een vrij ruime meerderheid van 62 procent van de Ieren in een referendum voor de legalisering van het homohuwelijk. Snelle maatschappelijke vooruitgang blijkt mogelijk, ook in samenlevingen waar je het niet meteen verwacht.

In ons land was de stap naar gelijke rechten iets minder groot. Homoseksualiteit als dusdanig was immers nooit echt strafbaar en in 2003 waren we het tweede land ter wereld dat het homohuwelijk goedkeurde, twee jaar na Nederland.

Toch lag het ritme de voorbije twee decennia ook bij ons hoog. Ten tijde van de eerste nationale Gay Pride in Brussel, in 1996, ging zelfs een geregistreerd samenlevingscontract voor heel wat politici te ver. Zo’n tien jaar geleden stemden nog een aantal parlementsleden van CD&V, N-VA, MR en zelfs Open VLD niét voor homohuwelijk, homo-adoptie en anti-discriminatiewet. Nu lopen ook die partijen dartel mee in de Belgian Pride.

Helemaal apart was hoe zelfs Filip Dewinter vorig jaar tijdens de kiescampagne plots liet vallen dat hij nu wel voor het homohuwelijk zou stemmen en hetzelfde zou adviseren aan zijn partijleden (die destijds unaniem tegenstemden). 'De samenleving is geëvolueerd', klonk het. Goed, dat standpunt heeft Dewinter naar alle waarschijnlijkheid niet herhaald op de ultraconservatieve Mars voor het Gezin, waar hij twee weken geleden aanwezig tekende, want die zich verzette tegen holebi-relaties, in naam van het 'natuurlijke' gezin.

Maar dat de man het -weliswaar in verkiezingstijd - over de lippen kreeg is veelzeggend. Zo is er 10 jaar na de openstelling van het huwelijk voor holebi's eigenlijk geen enkele relevante politieke tegenstem meer. België staat dan ook op de tweede plaats van de internationale lijst van LGBT-vriendelijke landen. Als we nu wat meer voortgang zouden maken met onze wetgeving voor transgenders kunnen we die lijst zelfs aanvoeren.

Daarmee is echter niet alles rozengeur en maneschijn. In bijna de helft van de landen wordt homoseksualiteit nog steeds gecriminaliseerd. In Rusland en Afrika gaat de situatie er zelfs op achteruit. De VS zijn - zoals over zowat alles - intern verdeeld maar ook binnen de EU zijn de verschillen enorm. België kan ongetwijfeld zijn rol als pioniersland meer recht aan doen door de verslechterende situatie in andere landen sterker aan te klagen op het internationale podium.

Maar ook in eigen land mag men de maatschappelijke realiteit niet volledig herleiden tot de gezwinde politieke en juridische voortgang. Homofobie blijft in heel wat sectoren een realiteit, niet in het minst in de sport. En voor heel wat mensen van wie je het niet meteen zou verwachten blijft persoonlijke aanvaarding en/of coming out bij de omgeving moeilijk liggen. Onder meer voor het onderwijs ligt daar nog een belangrijke rol.

Zeker naar moslimjongeren. Uit recent onderzoek van Mark Elchardus bleek dat bijna de helft onder hen het homohuwelijk weer wou afschaffen (tegenover minder dan één op tien bij niet-moslims) en bijna een kwart aangaf geweld tegen homo's aanvaardbaar te vinden.

Zo'n cijfers moeten niet tot sloganeske kreten leiden, zoals bij diegenen die ze aanhalen als bewijs van hoe 'onze' waarden botsen met die van de moslims, terwijl ze zelf tot voor kort homorechten nog bestreden in naam van diezelfde waarden. Zelfverklaarde islamofoben als Filip Dewinter lijken holebi's te zijn gaan omarmen om moslims beter te kunnen wegduwen.

Er is dus nuance nodig. Uit de cijfers van Elchardus blijkt dat ook onder moslims verschillende opvattingen bestaan over homoseksualiteit. En Nederlands onderzoek toont dat strenggelovige protestanten er gelijkaardige denkbeelden op nahouden en alles dus niet te herleiden valt tot de Islam. En Ierland toont dat conservatieve gemeenschappen kunnen evolueren.

Toch zijn dergelijke studies voldoende alarmerend om ze niet onder de mat te vegen zoals sommige progressieven dan weer doen, wellicht omdat ze niet passen in hun ideaalbeeld van de diverse samenleving. De eerste slachtoffers van deze struisvogelpolitiek, die ook wordt beleden door welmenende holebi-belangengroepen, zijn homoseksuele moslims. Evenmin als katholieke homo's in het Ierland van weleer hebben zij baat bij het in stand houden van taboes.