Het verval van het liegen

De legendarische Gentse strafpleiter Leon Martens had een pasklaar antwoord als een cliënt hem verzekerde dat de tegenpartij, met daarbij vaak ook de onderzoeksrechter, een troep leugenaars was. Hij troonde zijn cliënt mee naar zijn archiefkamer, wees naar de netjes gerangschikte mappen en zei: ‘Allemaal leugens! Maar wij moeten beter liegen dan de tegenpartij.’ De stelligheid waarmee de balietenor dat poneerde, monterde de belaagde cliënt zodanig op dat die prompt zijn geloof in justitie herwon en met vertrouwen naar de toekomst keek.

Als het op liegen aankomt, faalt de regering van premier Charles Michel (MR) schromelijk. Ze struikelt geregeld over haar eigen leugens, en zelfs over haar halve waarheden. De meestal debuterende ministers in de federale regering hebben de politieke kunst van het liegen kennelijk niet onder de knie. Dat voorspelt weinig goeds voor het voortbestaan van het centrumrechtse kabinet.

Deze week was in en rond het parlement weer wat te doen rond minister van Mobiliteit Jacqueline Galant (MR). Die had de aanbestedingsregels eigenzinnig geïnterpreteerd bij het contracteren van een advocatenkantoor. Nadat ze was betrapt, raakte Galant verstrikt in haar uitleg en verzinsels. Waarop de oppositie, streng als altijd voor de leugens van de meerderheid, haar ontslag eiste. Zover kwam het niet. Michel sprak van een ‘onvoorzichtigheid’ van zijn partijgenote, maar echt overtuigen deden hij allerminst.

Minister van Energie en Leefmilieu Marie Christine Marghem (MR) had zich eerder al laten opmerken met haar geheimdoenerij over een convenant dat de vorige regering sloot met Electrabel over het openhouden van de kerncentrale Tihange 1. Deze week ging ze weer over de tongen met haar klimaatakkoord tussen de federale regering en de gewestregeringen, dat uiteindelijk geen akkoord bleek te zijn. Dat Marghem in dit dossier van de baan werd gereden door N-VA-vicepremier Jan Jambon, die oordeelde dat Vlaanderen te veel moest betalen, veroorzaakte vooral bij de Franstalige oppositie verontwaardiging.

Ook in die kwestie moest Michel weer de meubelen redden. Hij preciseerde dat het niet om een klimaatakkoord ging, maar om een ‘voorakkoord’. Een nuance, zeg maar leugen om politieke bestwil waarin de premier stilaan bedreven is.

Fantasieloos

De Ierse schrijver en gepatenteerde leugenaar Oscar Wilde pende ooit een denkstuk over ‘Het verval van het liegen’. Daarin stelde hij dat de leugenaar zich nooit mag verlagen tot het willen bewijzen van zijn leugen, wat de ministers Galant en Marghem wel deden.

‘De ware leugenaar, met zijn oprechte onverschrokken uitspraken, zijn superbe onverantwoordelijkheid, heeft een gezonde, natuurlijke minachting voor enigerlei bewijs. De leugen is niets anders dan het bewijs’, doceerde Wilde. ‘Als iemand zo fantasieloos is om ter ondersteuning van een leugen met bewijzen te komen, dan kan hij net zo goed direct de waarheid vertellen.’ Wilde achtte daarom de politici medeverantwoordelijk voor het verval van het liegen. Al zou hij wellicht een uitzondering hebben gemaakt voor Guy Verhofstadt (Open VLD).

En dan zijn er politici die menen de zaak te kunnen redden door openhartig te zijn en meteen onverschrokken de waarheid op tafel te gooien, waardoor ze collega’s in verlegenheid brengen. Dat deed de debuterende Sophie Wilmès (MR), die onlangs haar partijgenoot Hervé Jamar opvolgde als minister van Begroting. Jamar, die ooit toegaf niets af te weten van begrotingen, koos intussen wijselijk voor een rustiger bestaan als Luikse gouverneur.

Het opstellen van overheidsbegrotingen en het uitvoeren van begrotingscontroles zijn veelal pogingen om de waarheid te verdoezelen. Dat hadden ze kennelijk nog niet uitgelegd aan Wilmès, die in haar debuutinterview met Le Soir spontaan bekende dat nog 2 miljard euro moet worden gevonden om de taxshift gefinancierd te krijgen. Waarmee ze het gerucht bevestigde dat al langer onder de Wetstraatbewoners liep.

Daags na haar interview al steeg dat bedrag, nog altijd volgens de openhartige Wilmès, naar 3 miljard. Want er wacht de federale regering nog een stevige inspanning om tegen 2019 de Europese begrotingsdoelstellingen af te ronden. Die 3 miljard is al bij al bescheiden in het grotere geheel van de overheidsbegroting, probeerde Wilmès te sussen. Het is wel niet duidelijk waar de regering-Michel dat geld vandaan gaat halen, zonder te snijden in het staatsapparaat of in de sociale zekerheid, of zonder nieuwe belastingen. Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) benadrukte snel dat er geen probleem is met de financiering van de taxshift, maar niemand in de regering ontkende de door Wilmès aangehaalde bedragen.

Morsig voorstel

In al haar vrijmoedigheid legde Wilmès wel de vinger op de gevoeligste plek van de Vlaamse partijen in de federale regering, en voor de N-VA in het bijzonder. De regering-Michel, waarin de N-VA langs Vlaamse kant het voortouw heeft, had de ambitie een hervormingsregering te zijn. Na goed een jaar heeft ze de roep een belastingregering te zijn. Die reputatie dreigt de komende jaren nog kwalijker te worden als die ontbrekende drie miljard moeten worden gevonden. Dat geldt intussen ook voor de Vlaamse regering. Die kreunt niet alleen onder een schuldenberg, maar zit ook met een begrotingstekort van bijna één miljard en wordt inmiddels vooral vereenzelvigd met de taks op elektriciteit om het debacle van de groenestroomcertificaten financieel recht te trekken.

In die omstandigheden de federale én de Vlaamse regering overeind houden vergt een hechte politieke samenhang. Die is er niet. En dan gebeuren er ongelukken. Zoals de manier waarop Jambon vanuit de federale regering het klimaatakkoord afschoot om de zo al wankele Vlaamse minister van Milieu Joke Schauvliege (CD&V) te treffen, en waarmee hij meteen ook zijn partijgenoot en Vlaams minister-president Geert Bourgeois voor schut zette. Want nu werd de indruk gewekt dat Bourgeois niet in de gaten had wat er op het spel stond en dat hij geen vat heeft op zijn ministers. Terwijl Jambon aanvankelijk minder vragen leek te hebben bij het optreden van zijn Franstalige federale collega Marghem, die gegevens aanreikte die intussen door Europa werden verworpen. Finaal sloeg Jambon met zijn optreden een bijkomende barst in zowel de federale als de Vlaamse regering.

Zo te zien heeft de N-VA-partijtop de troepen niet onder controle. Anders is het niet mogelijk dat voorstellen worden gelanceerd als dat van Peter Dedecker om de zogenaamde fiscale voordelen van de vakbondsleden aan te pakken. Een morsig voorstel om coalitiepartner CD&V en de vakbonden te jennen, waarbij ledenbijdragen en syndicale premies door elkaar worden gehaspeld. Het treft vooral de vakbondsleden. En die leden maken net de middenklasse uit die het hardst wordt geraakt door de globalisering, maar die niettemin door deze regeringen de ene rekening na de andere voorgeschoteld krijgt. Bovendien is de beoogde 100 miljoen opbrengst die uit die fiscale ingreep zou volgen, volkomen uit de lucht gegrepen.

Het is met liegen in de politiek zoals met alcohol: het mag, maar met mate. Deze federale regering heeft in een jaar tijd haar leugenkrediet bijna opgebruikt.

Paleis Der Natie is de wekelijkse opiniebijdrage Van Rik Van Cauwelaert voor De Tijd. Hij twittert via @cauwelaert.