Hoed u voor het overdreven optimisme van de premier

Het vooruitgangsoptimisme van Alexander De Croo (Open VLD) getuigt van een lovenswaardige overtuiging, die helaas sterk in contrast staat met de harde realiteit. De kiezer wachten besparingen, belastingverhogingen en waarschijnlijk ook ingrepen in de sociale zekerheid. Het verdringingseffect waarin dat zal resulteren, zal de polarisatie nog meer aanwakkeren, ongeacht wie na 9 juni de scepter zwaait in de Wetstraat.

In zijn boek ‘Waarom het beste nog moet komen’ brengt de eerste minister een bijzonder optimistisch verhaal waarin je als kiezer graag wil geloven. Vrijheid en democratie in de toekomst vrijwaren? Wie kan daar tegen zijn? De sociale inclusie en de welvaart versterken? Music to my ears! De polarisatie in de samenleving bestrijden met hoop, samenwerking en betrokkenheid? Fantastisch toch!

Optimisme is lovenswaardig en campagnetechnisch een slimme positionering, maar het moet vooral geloofwaardig zijn. Het boek getuigt van een zelden geziene zelfoverschatting van iemand wiens regering een bijzonder bescheiden en soms dramatisch slecht palmares achterlaat. De partij van de premier zit meer dan 20 jaar onafgebroken in de federale regering. Tijd genoeg om het tij te keren, zou je denken.

Van beginselvastheid kan je de Vlaamse liberalen niet verdenken. De Vivaldi-coalitie is erin geslaagd de volgende regering op te zadelen met een gigantische opdracht: het drastisch inperken van de ontspoorde staatsfinanciën zonder een sociaal bloedbad te veroorzaken. Volgens het Planbureau komt het overheidstekort bij ongewijzigd beleid in 2024 uit op 5,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dat tekort stijgt vervolgens de komende jaren, onder meer door de rentelasten. In 2028 zou de overheidsschuld uitkomen op 119 procent van het bbp.

Geloofwaardigheid

Hoe kan je als liberale premier nog enige geloofwaardigheid claimen voor een beter beleid als het een land de afgelopen twee decennia, toen je partij altijd mee in de cockpit zat, nooit de budgettaire doelstellingen heeft gehaald? Het toekomstige beleid kan niet anders dan de overheidsfinanciën saneren, wat de democratie en de rechtsstaat alleen maar meer zal destabiliseren. Empirisch onderzoek op basis van meer dan 200 verkiezingen in Europese landen wijst uit dat een begrotingsbeleid dat bezuinigingen nastreeft, leidt tot een aanzienlijke toename van het aandeel stemmen voor extreme partijen, een lagere opkomst bij de verkiezingen en een toename van de politieke fragmentatie.

En toch moet iets gebeuren. Een hoge overheidsschuld bemoeilijkt het voeren van een aangepast economisch beleid sterk, als het dat al niet onmogelijk maakt. De oplopende rentelasten, 1,1 procent van het bbp over de periode 2023-2028, zullen andere noodzakelijke uitgaven verdringen.

Als we één les moeten onthouden uit de recente Nederlandse verkiezingen, dan is het toch dat geloofwaardigheid de conditio sine qua non is om de kiezer te overtuigen en zijn vertrouwen te verdienen. Hoe De Croo met een boekje over hoop en liberaal voluntarisme de terechte argwaan van de kiezer hoopt weg te nemen, is me een raadsel. Ondertussen lopen militanten van extreemrechts en extreemlinks zich warm om met een waslijst van argumenten de kiezers deur aan deur te overtuigen van hun denkbeeldig alternatief.

De Nederlandse minister van Staat Piet Hein Donner maakt zich ernstig zorgen over het sterk afkalvende vertrouwen van de kiezer in het potentieel van het democratisch bestel om een antwoord te vinden op zijn grieven, zei hij in het tv-programma 'Buitenhof'. Op die bekommernis, die ik deel, vind ik in het boek van De Croo geen antwoord.