Macron strijdt om zijn politieke erfenis

De stunt van Emmanuel Macron blijft schokgolven veroorzaken. Dat is exact wat de Franse president voor ogen had toen hij zondagavond iedereen verraste door vervroegde parlementsverkiezingen aan te kondigen.

De eerste ronde vindt al eind deze maand plaats, kwestie van zijn politieke tegenstanders weinig bedenktijd te gunnen. Het resultaat is navenant. Een hergroepering van klassiek rechts en radicaal-rechts rond het Rassemblement National loopt niet van een leien dakje. Éric Zemmour zette dinsdag al vier van de vijf pas verkozen Europarlementsleden uit Reconquête. Alleen zijn vriendin blijft over.
En woensdag was het de beste dag niet van die andere Éric (Ciotti). De partijvoorzitter werd uit zijn eigen partij - Les Républicains, van de oud-presidenten Jacques Chirac en Nicolas Sarkozy - gezet. Wie met de partij van Marine Le Pen wil samenwerken, wordt in de ban geslagen.

Aan de andere zijde van het politieke spectrum is eenzelfde deconfiture merkbaar. De radicaal-linkse Jean-Luc Mélenchon houdt weinig politieke bondgenoten over aan zijn Nouvelle Union Populaire Écologique et Sociale (Nupes). Zijn bij de vorige parlementsverkiezingen opgerichte alliantie was al in de aanloop naar de Europese stembusslag uit elkaar gevallen. Communisten, socialisten en groenen presenteerden zich apart aan de kiezer.

Alleen de sociaaldemocraat Raphaël Glucksmann wist met zijn Réveiller l’Europe een mooie score neer te zetten. Met bijna 14 procent eindigde hij nipt na de partij van Macron. Maar ook Glucksmann en en co. moeten kleur bekennen. Wie niet meer met radicaal-links wil samenwerken, dreigt opgeslokt te worden in het door Macron gedomineerde politieke centrum.

Knock-out

De Franse president doet opnieuw wat hij in 2017 al voor elkaar kreeg: het politieke landschap in een nieuwe plooi leggen. Destijds slaagde hij er als outsider in links en rechts een verpletterende nederlaag te bezorgen. Ze zijn er nog altijd niet van bekomen.

Deze keer tracht hij als insider de genadeslag toe te brengen aan radicaal-links én radicaal-rechts. In de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2027 wil hij hun elan van opeenvolgende electorale successen breken. En vooral beletten dat Le Pen haar intrek neemt in het Élysée, want die overwinning zou zijn hele politieke nalatenschap - zowel in Frankrijk als in Europa - overschaduwen. Het is niet naar de aard van Macron om dat lijdzaam te ondergaan. In de plaats tracht hij zich met een knock-out opnieuw meester te maken van zijn politieke lot.

Wat een contrast met de Duitse bondskanselier. Olaf Scholz komt ook verzwakt uit de Europese kiesstrijd, maar hij lijkt geen antwoord klaar te hebben. Om wat extra zout in de wonde te strooien, pleitte Markus Söder naar Frans voorbeeld voor vervroegde parlementsverkiezingen. De Beierse minister-president wees er fijntjes op dat de huidige Ampelkoalition van sociaaldemocraten, groenen en liberalen ook voor Europa een zware last is. Gelukkig voor hem boekten de Duitse christendemocraten een mooie overwinning en kan Scholz niets anders dan Ursula von der Leyen steunen voor een tweede termijn als Commissievoorzitter.

Europees Parlement

Een opvallend verzwakte Frans-Duitse as op het ogenblik dat de EU zich opmaakt voor een nieuwe bestuurstermijn, brengt alle politieke waarnemers in staat van opwinding. De ontwikkelingen in Parijs worden op de voet gevolgd, want ze kunnen grote gevolgen hebben voor de Unie.

Ten eerste doorkruisen de Franse verkiezingen het delicate proces van fractievorming in het Europees Parlement. Vergeten we niet dat zondagavond zo’n honderd parlementsleden - voornamelijk van de rechterzijde - werden verkozen zonder dat duidelijk is bij welke politieke familie ze aansluiten. Kan Le Pen in deze operatie nog de leiding nemen?

Ten tweede zal de samenstelling van de nieuwe Assemblée nationale bepalen of Macron opnieuw een stabiele (maar veelkleurige) meerderheid achter zich heeft, of dat hij moet afrekenen met een cohabitation conflictuelle. Als hij verplicht wordt Jordan Bardella van het Rassemblement National als premier aan te stellen, zal Macron niet alleen in Parijs maar ook vanuit Brussel zijn eigen regering bekampen. Europees en buitenlands beleid behoren namelijk tot de domaines réservés van de president. Hij zal er dus alles aan doen om zich vanuit Europa af te zetten tegen radicaal-rechts.

Ten derde is het uitkijken wie Macron in die constellatie voordraagt als Frans Eurocommissaris. Komt hij versterkt uit de krachtmeting, dan kan hij voor zijn land (en zijn politieke medestanders) in Brussel een zware economische portefeuille opeisen.

Houd in elk geval Édouard Philippe in de gaten. De burgemeester van Le Havre, die tot vier jaar geleden premier van Frankrijk was, is wegens een auto-immuunziekte nog nauwelijks te herkennen. Maar zijn politieke wedergeboorte staat in de sterren geschreven. Als pro-Europese centrumpoliticus doet hij het uitstekend in de peilingen. Mogelijk is hij de enige die kans maakt om Le Pen in 2027 te verslaan. En dus Macrons politieke erfenis veilig te stellen. Zowel in Frankrijk als in Europa.