Olifanten en paarden

Door Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom Itinera Institute en executive professor UAMS

Het is maar een handvol doelstellingen die frequent op deze opiniepagina en discussies elders opgedragen worden aan de centrale banken. Gelooft er werkelijk iemand dat een centrale bank dat allemaal kan realiseren?

De onttovering heeft ook greep gekregen op centraal bankieren, en dat is goed. Vroeger hing er een waas van mysterie rond. Al toont de inflatie aan ingebeelde doelstellingen dat velen niet weten wat monetair beleid wel en niet vermag. Het ware minder verontrustend als alleen de buitenwacht in een imaginaire wereld terecht was gekomen. De arrogantie van nogal wat monetaire gezagsdragers bij kritische vragen over hun vermogen om de economie te finetunen, doet echter vermoeden dat het gif van de overmoed ook de centrale banken is binnengeslopen.

Uniek is dat niet. Mensen in machtsposities hebben de neiging zich na verloop van tijd te nestelen in een moderne godenstatus. Britse psychiaters onderzochten het leven van Amerikaanse presidenten en Britse premiers. Ze stelden een lijst van knipperlichten op die wijst op een ontsporing bij mensen in machtssituaties. Het is interessant vast te stellen hoeveel knipperlichten afgevinkt kunnen worden als je het toepast op centraal bankiers hier en elders.

Hopelijk telt elke centrale bank ook nog voldoende nuchtere mensen die stilstaan bij de reikwijdte van de nooit eerder geziene wereldwijde monetaire expansie. Die ook beseffen dat het om een experiment gaat waarvan we de afloop allesbehalve kennen. We staan nog maar aan de vooravond van de ‘exit’. Midden in een crisis voldoende tegengas geven om de instorting van de geldhoeveelheid te bekampen, is slechts het gemakkelijke gedeelte. De economie opnieuw in normale banen brengen is andere koek. En dat allemaal zonder dat de goegemeente uit het oog verliest dat de fundamenten die onze welvaart op lange termijn onderbouwen, weinig van doen hebben met geldcreatie op zich.

In de Belgische verkiezingscampagne valt de lichtzinnigheid op van de politieke partijen die tegen elkaar opbieden. De politieke beloftecultuur van de voorbije decennia is nog niet weg. Pas als de politici beseffen dat de bevolking geen cadeaupolitiek verlangt, maakt de start van een genezingsproces een kans. Dat zal ook vertaald moeten worden in ander politiek personeel, dat minder hoog scoort op de psychiatrische overmoedstest.

In deze crisis kreeg ons land al verscheidene waarschuwingssignalen, zoals een verlaging van de kredietwaardigheid. Het urgentiegevoel ebde echter zorgwekkend snel weer weg. In totalitaire regimes is er eerst een totale catastrofe nodig om de koers te wenden. De kracht van de democratie bestaat er nu net in dat het zover niet hoeft te komen.

Niemand zal ooit de euvele moed hebben het onvoorspelbaar politiek proces in een wiskundig model te gieten met de illusie daarmee alle eventualiteiten te kunnen voorspellen. Helaas is dat soms wel het geval met de monetaire modellen in de economie. Onze monetaire autoriteiten koesteren het zelfbeeld dat ze volleerde ruiters zijn. Ze denken de economie als een perfect handelbaar paard met de kleinste kniebeweging van richting te kunnen doen veranderen. We staan nog voor grote verrassingen. Want de wereldeconomie is nu veeleer een nukkige en onwillige olifant. En de berijder ondergaat meer dan hij stuurt.