Verdienen komt voor verdelen

De polarisatie van het publieke debat blijft toenemen in zowat de hele westerse wereld, en zeker ook bij ons. Die polarisatie valt niet los te koppelen van de spectaculaire verschuiving in de economische dynamiek in de voorbije decennia.

In de jaren 50 tot 80 kenden we een sterke economische vooruitgang. De groeicijfers in die periode impliceerden dat de gemiddelde welvaart per Belg om de 20 à 30 jaar verdubbelde. Grote stappen vooruit, concreet vertaald in de algemene levensomstandigheden, het comfort van de woning, de toegang tot hoger onderwijs en de mogelijkheden om op reis te gaan. Ze waren merkbaar voor brede groepen van de bevolking.

Die groeidynamiek is bijna stilgevallen. Volgens de groeicijfers die de komende jaren verwacht worden in ons land zal het bijna 100 jaar duren om de gemiddelde welvaart te verdubbelen. Er is nog altijd economische vooruitgang, maar die gaat zo traag dat de meeste mensen dat niet meer merken. En het risico is reëel dat de situatie de komende jaren nog verergert. Onze productiviteitsgroei, veruit de belangrijkste motor van onze welvaartsgroei, vertraagt al decennia en dreigt stilaan onder nul te zakken. Mocht dat gebeuren, dan gaat onze welvaart er effectief op achteruit.

Die situatie van amper merkbare economische groei (of erger) creëert een soort nulsomdenken: het idee dat mensen er alleen nog op kunnen vooruitgaan ten koste van anderen. Recent onderzoek, onder meer aan Harvard, toont aan dat zo’n mentaliteit aanzet tot meer polarisatie, meer complotdenken en minder vertrouwen en samenwerking.

Negatieve spiraal

Meer nog, omdat het mensen relatief minder stimuleert zich in te zetten weegt dat nulsomdenken ook op de economische activiteit. Op die manier dreigt een soort negatieve spiraal te ontstaan.

Om dat te vermijden moet in het beleid weer veel meer de nadruk gelegd worden op welvaartscreatie. Dat impliceert meer aandacht voor kwalitatief onderwijs, een vlotter werkende arbeidsmarkt, een beter ondernemingsklimaat, een competitieve industrie, meer marktgerichte innovatie en een snellere digitalisering. Op elk van die domeinen verliezen we de jongste jaren terrein tegenover de landen rondom ons, en laten we vooral een enorm economisch potentieel liggen.

In zijn troonrede zei de Nederlandse koning Willem-Alexander vorige week ‘verdienen komt altijd voor verdelen’. Dringend tijd dat dat idee hier ook een centralere plaats krijgt in het publieke debat en het beleid. Zo niet dreigen we er op termijn effectief op achteruit te gaan.

Bart Van Craeynest, hoofdeconoom bij Voka en auteur van ‘België kan beter’