Wakker worden

Door Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom Itinera en executive professor Antwerp Management School.

Wie bijvoorbeeld bedenkingen formuleerde over sluipende radicalisering werd door ‘weldenkenden’ nogal eens weggezet als racistisch. Er is nood aan zelfreflectie. Hebben we door een overdosis politieke correctheid onze ogen niet gesloten voor de realiteit?

Cijfers kunnen een hulp zijn bij het vormen van een nuchter oordeel. Het aantal doden bij terreuraanslagen in Europa daalde sinds de jaren 1990. Misschien dat dat leidde tot de lichtzinnige indruk dat het allemaal een ver-van-ons-bedshow is. De mondiale trend van het aantal terreurdoden is echter al jaren stijgende. Peter Knoope van het Internationaal Centrum voor Contra-Terrorisme stelt heel gevat dat een groot deel van de wereld ons haat. Een belangrijk debat is of het vredesdividend niet opgesoupeerd werd en Europa wellicht minder op de VS zal kunnen rekenen om voor zijn veiligheid in te staan.

De voorbije dagen werd gewaarschuwd de gebeurtenissen in Parijs niet te gebruiken als een argument in het vluchtelingendebat. Waarom niet? Omdat dat niet past in het plaatje van een groep die haar ingebeelde morele superioriteit ontleent aan het aan anderen opleggen van haar politieke correctheid? De gebeurtenissen in Parijs zijn feiten, en we baseren ons maatschappelijk debat beter op feiten dan op modieuze retoriek. Uiteraard is zorgvuldigheid nodig, maar we mogen niet in de val lopen dat het hanteren van cijfers automatisch gelijkstaat met stigmatisering.

Als de leden van een bepaalde bevolkingsgroep sterker vertegenwoordigd zijn in criminaliteitscijfers, socialezekerheidsuitkeringen of wat dan ook, is het onverantwoord dat te negeren. Het gevaar dat daaruit verkeerde conclusies getrokken kunnen worden, betekent niet dat we er dan maar blind voor moeten zijn. Laten we ook beseffen dat consensus niet tegen elke prijs bereikt moet worden. Als de feiten niet beantwoorden aan wat een bepaalde intelligentsia ons wil doen geloven, ‘tant pis’ dan.

Een voorbeeld is het fenomeen van victimisatie, waarbij het gedrag van radicaliserende groepen praktisch verschoond wordt door de omstandigheden waarin ze opgroeien. Het blijkt allesbehalve de regel te zijn dat ze effectief systematisch in armoede opgroeien. De meest gezochte man liep zelfs school op een prestigieus college in Ukkel. Het is ook onze plicht om het vanzelfsprekende te zeggen: miljarden mensen groeien op in armzalige omstandigheden zonder te radicaliseren. Beleid en instituties kunnen een rol spelen, maar het is verleidelijk in de val te trappen en de eigen verantwoordelijkheid van daders uit het oog te verliezen.

Als econoom ben ik erg vertrouwd met het feit dat nogal wat analyses cognitieve dissonantie opwekken. Zo lijkt het voor velen evident dat een hoog minimumloon een erg sociaal beleid is. Het vergt enkele economische redeneerstappen om aan te tonen dat dat net fataal kan zijn voor de kansen op werk voor laaggeschoolden. Dat betekent niet dat alle regulering dan maar opzijgeschoven moet worden, wel dat men ook rekening houdt met mogelijke perverse gevolgen van ogenschijnlijk sociaal beleid.

Zo kan het niet uitgesloten worden dat een politicus die zich het profiel aanmeet van de behoeder van de welvaartsstaat, de doodgraver ervan wordt als elke hervorming om het systeem houdbaar te maken als demonisch wordt afgeschilderd. Moet het nog gezegd dat ook de kiezer dan verder moet kijken dan zijn neus lang is?