Wegkijken van dalend onderwijsniveau

Dat het niveau van het Vlaams onderwijs afkalft, werd onlangs nogmaals bevestigd. De leesvaardigheid is in vrije val: nergens in Europa lezen kinderen slechter dan in Vlaanderen. Dat is geen alleenstaand feit. Ook voor wiskunde scoren onze kinderen slechter dan vroeger en gaan ze achteruit in internationale rankings. Voor de coronacrisis al was duidelijk dat onze vijftienjarigen er voor wiskunde bijna een jaar langer over doen om hetzelfde niveau te bereiken als de vijftienjarigen in het jaar 2000.

Nieuw is dat niet. In 2008 was dat al gebleken uit internationale studies zoals TIMSS, PISA en PIRLS. Het beleid staarde zich toen blind op de zogenaamde prestatiekloof tussen sterke en minder sterke leerlingen, eerder dan te focussen op excellentie voor iedereen. Het zag er geen graten in dan maar te kiezen voor nivellering, met dalende prestaties voor sterke leerlingen, omdat dat de kloof deed krimpen. Wie opperde dat excellentie afremmen geen optie was, werd genegeerd.                    

Dogmatisme

Hoe kan het dat zovelen zo lang bleven wegkijken van het dalende onderwijsniveau in Vlaanderen? Een deel van het antwoord is dogmatisme. Er werd wel degelijk voor gewaarschuwd - leerkrachten deden niet anders - maar een groot deel van de politiek wilde niet luisteren. Ideologische verblinding, die in onderwijskringen erg verspreid was, speelde een belangrijke rol.

Niets is ongelijker dan de zogenaamde gelijke behandeling van ongelijken, luidt een bekende stelling. De Amerikaanse econoom Thomas Sowell stelde dat niets kwalijker was voor de kinderen van zijn zwarte broeders dan de onderwijslat lager leggen. Toch kregen minderheidsgroepen in veel landen met een dergelijk verkeerd paternalisme te maken.

In plaats van alle kinderen zo veel mogelijk gelijk te laten presteren, moet het doel zijn elk kind volgens zijn capaciteiten het beste onderwijs te geven. Er mogen - moeten zelfs - verschillen zijn. Als het gaat over intellectueel elitarisme, dan moet onderwijs zelfs elitair zijn. In de zin van excellentie, dat je telkens probeert het beste uit kinderen te halen, ongeacht hun afkomst.

Onaangename waarheid

Waarom duurde het zo lang voor opvattingen evolueerden? Sommigen zeggen dat wetenschappers al lang wisten dat het fout zat. Waarom werd hun stem dan zo weinig gehoord?

Toen ik in 2012 actief dergelijke stemmen zocht, zeiden velen me dat ze daarvoor terugdeinsden omdat het een ‘onaangename waarheid’ betrof. Net zoals stellen dat te veel mensen die er niet voor geschikt zijn naar de universiteit zijn geduwd, dat er al lang een probleem is met de kwaliteit van de instromende leerkrachten, en dat meer coördinatie nodig is tussen scholen en de opvangdiensten voor buitenlanders.

Is het dan verkeerd te zeggen dat academici niet altijd zo moedig zijn? De ervaring toont dat het mogelijk is twintig jaar de kop in het zand te steken. Ook nu zien we nog geen echte kentering, maar pas de eerste aarzelende stapjes.