Worden we ons werk?

Ik moet iets bekennen. Ik ben een huismus geworden. Hoe meer de coronacrisis me afzondert van anderen, hoe moeilijker ik de deur uit te krijgen ben. Geef me de vier muren van mijn thuisbureau en een laptop en ik ben de koning te rijk. Was ik altijd al introvert? Ik denk het niet. Na een presentatie of les kreeg ik vaak de commentaar dat ik nogal uitbundig tekeerging op het spreekgestoelte. En vroeger kreeg je me met geen stokken naar huis op een avondje uit. Nu vermijd ik menselijk contact. Het vooruitzicht van een dag naar kantoor met al zijn koetjes en kalfjes maakt me moe. Toen vorige week in Sydney een nieuwe lockdown aangekondigd werd, huilden de kranten van verontwaardiging. Ik kon alleen maar denken ‘Fijn.’

Wanneer is dat gebeurd? Kunnen werkomstandigheden zo’n invloed hebben dat je persoonlijkheid verandert? Welnee, zegt u, je bent nu eenmaal wie je bent. Je maakt van een binnenvetter geen spraakwaterval en van een muurbloem geen dancing queen. Lange tijd gold in de psychologische wetenschap dan ook dat iemands persoonlijkheid al op jonge leeftijd vastligt. Die stabiele persoonlijkheid bepaalt welk werk of welke levenspartner het best bij ons past. In de afgelopen jaren verscheen echter een reeks studies die dat idee ter discussie stellen. Drie collega’s aan de UGent - Bart Wille, Filip Lievens en Filip De Fruyt - zijn spilfiguren in die wetenschappelijke revolutie.

Wat ontdekte die revolutie? Een hele reeks loopbaanervaringen kunnen je persoonlijkheid veranderen. Wie bijvoorbeeld op het werk een leidende rol opneemt, krijgt meer verantwoordelijkheid. De mensen in je team verwachten ook dat je er staat. Dat betekent dat je nauwgezet moet worden: je moet jezelf organiseren en betrouwbaar worden. En op lange termijn blijkt daadwerkelijk je persoonlijkheid te veranderen - je wordt ook echt betrouwbaarder.

Narcisme

Worden leiders ook narcistischer naarmate ze opklimmen in de hiërarchie? Niet echt. Hoger op de ladder kom je wel meer narcisten tegen, maar het blijkt dat vooral narcisme mensen motiveert om het hogerop te zoeken. Snelle promoties blijken narcisme eerder te dempen. Maar stijgt professioneel succes dan niet naar het hoofd? Niet zoals je zou verwachten. Wie op de arbeidsmarkt een goede positie heeft, wordt net intellectueel meer nieuwsgierig en staat meer open voor nieuwe ideeën en verandering.

Succes maakt je persoonlijkheid ook wat minder neurotisch en onzeker, maar verrassend genoeg ook wat minder extravert. Je zou verwachten dat succesvolle mensen extraverter zijn omdat topfuncties nu eenmaal vaak sociale aangelegenheden zijn. Niet dus. Door de status van een succesvolle job wil of hoef je misschien helemaal niet sociaal meer te zijn.

En wat met wie het moeilijk heeft op de arbeidsmarkt? Moeilijke werkomstandigheden beïnvloeden na verloop van tijd je persoonlijkheid. Mensen die lange tijd kampen met jobonzekerheid worden angstiger en neurotischer. Ze worden iets minder vriendelijk en meegaand tegenover anderen. Langdurige stress op het werk leidt tot meer angst en onzekerheid, stress maakt je ook introverter. Door langdurige stress hebben mensen gewoon de energie niet meer om veel sociaal contact te zoeken.

Kortom, het werk dat we doen, vormt langzaam onze persoonlijkheid. Dat gaat niet van dag op dag, maar langzaam, zoals waterdruppels een rots kunnen vervormen. Als je vier tot vijf jaar lang elke dag dezelfde stressdruppel moet verdragen, slijt dat langzaam in wie je bent.

Heeft uw job u veranderd in de voorbije jaren? Bent u uitbundiger en assertiever of net onzekerder en gesloten geworden door uw job? Uw job bepaalt wie u wordt. Denk toch maar goed na over wie u dan in de komende jaren wil worden.

Frederik Anseel

Professor management aan de University of New South Wales in Sydney