Mini-Europa

Wat de eurocrisis niet vermocht, heeft de vluchtelingencrisis inmiddels bereikt. De Europese Unie is compleet uit verband gespeeld. Dat blijkt onder meer uit het interview dat Dijsselbloem gaf aan deze krant. De Europese solidariteit is in de vluchtelingencrisis ver zoek en de open grenzen van Schengen zijn een illusie geworden. De vluchtelingenstroom leidde tot het sluiten van nationale landsgrenzen die in principe open moeten zijn.

De wrevel over elkaars houding in de vluchtelingencrisis bereikt ongeziene hoogtes in Europa. Heel wat lidstaten keren de Europese samenwerking regelrecht de rug toe en plaatsen niet alleen omheiningen aan hun grenzen maar weigeren ook manifest vluchtelingen op te nemen in het kader van een herverdeling over het Europese grondgebied. Iedereen verdedigt op die manier zijn eigenbelang. Het idee van Europese solidariteit is erg ver weg.

Dijsselbloem - en met hem de Nederlandse regering - stelt voor om met een beperkte groep van vijf landen een soort mini-Schengenzone in stand te houden. Daarmee geeft de Nederlandse minister wel het idee van vrij verkeer van mensen en goederen op in het grootste deel van de Europese Unie.

Het argument voor deze drastische ingreep is de verdediging van de Europese welvaartsstaat. Een overrompeling door vluchtelingen zet zware druk op de overheidsfinanciën in de landen waarnaar de vluchtelingen het liefst trekken. Een samenwerkingsverband tussen die landen moet het interne vrije verkeer behouden maar ook de vluchtelingenstroom indammen.

Dat soort mini-Schengen is een suboptimale oplossing, erkent ook Dijsselbloem. Idealiter zouden de buitengrenzen goed bewaakt worden en zou een deel van de vluchtelingen buiten Europa opgevangen worden, met Europees geld.

Hoe je het draait of keert, het voorstel van Dijsselbloem komt neer op het - op zijn minst tijdelijk - afschaffen van de Schengenzone. Het benadrukt de breuklijnen in de Europese Unie en het zal bijdragen tot de verdere desintegratie van de Europese solidariteit. Het is begrijpelijk dat sommige landen stilaan gefrusteerd raken door de afwijzende houding van een meerderheid van de lidstaten. De vraag is of het antwoord erop wel afdoende zal zijn. Gaan de buitengrenzen van de mini-Schengenzone hermetisch dicht? Wat worden de verhoudingen met de overige EU-lidstaten? Het creëren van een ‘Fort Europa’ is een illusie omdat het idee praktisch niet uitvoerbaar is. Is het creëren van een ‘minifort’ wel haalbaar?

De effecten zijn moeilijk te voorspellen. Tijdens de eurocrisis werd de eurozone uiteindelijk samengehouden omdat een exit tot ongekende gevolgen zou kunnen leiden. Bij een afbraak van Schengen zouden wel eens vreemde effecten kunnen optreden. Voor heel de buitenwereld zal Europa meer dan ooit overkomen als een keizer zonder kleren. Dijsselbloem voert met zijn voorstel de druk in het debat over de vluchtelingencrisis wel erg hoog op.