België moet brexit vrezen

De Britse premier David Cameron was al in campagnemodus, toen hij vrijdag iets na middernacht in Brussel uitlegde waarom hij vond dat hij zopas een goede deal uit de brand had gered. ‘Het Verenigd Koninkrijk blijft permanent buiten het steeds hechtere verbond van Europese volkeren. Het zal nooit deel uitmaken van een Europese superstaat. Er komen harde beperkingen op de toegang tot onze sociale zekerheid voor EU-migranten.’

‘We zullen in die delen van de EU zitten die werken voor ons’, vervolgde hij. ‘We beïnvloeden beslissingen die ons raken. We zullen aan het stuur zitten van ‘s werelds grootste markt. En we zullen buiten die delen van de EU staan die niet werken voor ons. Buiten de open grenzen. Buiten de reddingen van eurolanden. Buiten de euro. Buiten de paspoortvrije zone.’

Qua campagnespeech stond het mijlenver boven het niveau dat we gewoon zijn in Belgische verkiezingen, maar op dat moment had Cameron al een slag moeten incasseren. De Britse minister van Justitie Michael Gove, die geldt als een trouwe bondgenoot van Cameron, had vrijdagavond bekendgemaakt dat hij de brexit steunt.

Ook vijf andere ministers van Camerons regering doen dat. Afgelopen weekend werd bekend dat ook de populaire en mediatieke Londense burgemeester Boris Johnson – in een vorig leven EU-correspondent in Brussel voor The Telegraph – de brexit steunt. Het worden nog nerveuze maanden in de aanloop naar 23 juni, wanneer de Britten in een referendum mogen beslissen of ze in de EU blijven.

Ook voor België staat veel op het spel. Een EU zonder de Britten is een unie waar het economisch beleid wegschuift van internationale handel naar het Franse model, waar de staat voortdurend – en vaak niet ten goede - ingrijpt. Zonder de Britten worden de Fransen plots het enige EU-land met nucleaire wapens en vetorecht in de VN-Veiligheidsraad. Als de Britten de EU en haar ‘single market’ verlaten, dreigen nieuwe handelsbarrières met een van Vlaanderens belangrijkste handelspartners.

België heeft gedaan wat het kon om dat rampscenario te vermijden. Onze regering ging mee in de Britse eis om een specialer statuut in de EU te krijgen, zonder zo ver te gaan dat de hele EU op losse schroeven wordt gezet of haar kernwaarden zou verloochenen. Maar dat was het werk dat op de Europese top werd geleverd. Nu breekt deel twee aan, waaraan we niets meer te zeggen hebben: de campagne.

Twee gevaren dreigen. Het eerste is dat de geest van de Britse heronderhandeling van het EU-lidmaatschap blijft rondwaren. Is het ondenkbaar dat ook in andere EU-landen de komende jaren een politicus opstaat die een referendum eist over het lidmaatschap van de EU? Of van de euro? Of van de Schengenzone? En dat die politicus vervolgens de verkiezingen wint?

Het andere gevaar is dat de Britten op 23 juni gewoon opstappen. De Europese regeringen – waaronder de Belgische – hebben gedaan wat ze konden: ze hebben Cameron op zijn vier eisen – bescherming van de Britse politiek, sociale zekerheid, de City en de economie – materiaal gegeven om een campagne rond te bouwen. Sinds afgelopen weekend weten we dat het voor zes van Camerons eigen ministers en de burgemeester van Londen niet genoeg is.

De Europese Unie staat voor een heftig voorjaar, met lastige beslissingen over het derde Griekse reddingsplan, over het openhouden van de binnengrenzen, het bewaken van de buitengrenzen en een Nederlands referendum over Oekraïne dat het hele Ruslandbeleid overhoop kan gooien. Daarbij is het belangrijk om één iets in het achterhoofd te houden: de EU moet sinds de start van de eurocrisis al vijf jaar lang het ene brandje na het andere blussen. Altijd gebeurt dat tergend langzaam, met het nodige drama. 

Maar hoe traag de Europese machine ook vooruitgaat, ze is in al die jaren nooit in achteruit geduwd. Nooit is de club kleiner geworden, nooit is een land uit de euro geduwd, nooit zijn grenzen voor onbepaalde tijd gesloten. Als de Britten op 23 juni vertrekken, gaat de EU in volle crisis plots wel in achteruit.