Biden verrast met patentbeslissing

Joe Biden verbaast andermaal vriend en vijand met zijn beslissing om het voorstel dat nu bij de Wereldhandelsorganisatie (WHO) ligt te steunen. Zijn voorganger Donald Trump was daar radicaal tegen. India en Zuid-Afrika legden bij de WHO het voorstel neer om de coronavaccins tijdelijk patentvrij te maken zodat meer en goedkopere vaccins sneller wereldwijd verspreid raken. De Verenigde Staten stemmen daarmee in - 'Uitzonderlijke omstandigheden vragen om uitzonderlijke maatregelen', zegt Biden - en beloven een consensus te zoeken. Europees Commissievoorzitster Ursula von der Leyen stelde dat ze bereid is over de zaak te praten.

Verandert het Amerikaanse standpunt de discussie? Misschien. Hoe dan ook moet een consensus gevonden worden tussen de 164 leden van de WHO, en dat wordt een werk van lange adem. Is het dan te laat? Niet noodzakelijk. De coronapandemie woekert wereldwijd. Slechts een beperkt, rijk deel van de wereld heeft nu vaccins. Toch zijn de medische experts het erover eens dat deze pandemie pas gaat liggen als iedereen ter wereld ingeënt is. In het andere geval blijft het virus woekeren en kunnen nieuwe varianten opduiken die de huidige vaccins verschalken.

De meeste scenario's gaan ervan uit dat de pandemie tot 2025 duurt als het vaccintempo niet wordt opgeschroefd. In dat perspectief kan een patentvrij vaccin zeker nog nuttig zijn. Al stelt de farmaceutische sector daartegenover dat het tijdelijk opheffen van de patenten niet onmiddellijk leidt tot een stevige productieverhoging. Dat betwisten de gezondheidsactivisten dan weer.

Een eerste stap kan zijn dat in de mate van het mogelijke de huidige productie wordt geoptimaliseerd. Terwijl de Europese Unie al 200 miljoen dosissen heeft verspreid in de rest van de wereld moet het eerste vaccin nog uit de VS vertrekken. Biden kan zijn geloofwaardigheid versterken door de grote en overtollige Amerikaanse voorraden van coronavaccins te exporteren. Hij deed die belofte al, maar ze is nog niet uitgevoerd.

Een teer punt is het onderzoek naar nieuwe medicijnen. Patenten zijn ingeburgerd als de bescherming van intellectueel eigendom en de beloning van de genomen risico's. Al is dat zeker bij de ontwikkeling van vaccins wat dubbelzinnig. Bij de ontwikkeling van de huidige coronavaccins hebben de overheden veel geld gestoken in onderzoek en ontwikkeling, vaak veel meer dan de bedrijven zelf. Als een nieuwe pandemie uitbreekt, zal dat andermaal gebeuren.

Het voorstel dat bij de WHO op tafel ligt, vraagt om een tijdelijke opschorting door de uitzonderlijke omstandigheden van de pandemie. De vraag naar de patentregeling in het algemeen ligt dus niet op tafel. Het intellectuele eigendom wordt evenmin ter discussie gesteld.

In uitzonderlijke omstandigheden en met een welomschreven doel is de tijdelijke opheffing van de patenten op coronavaccins te verdedigen. Zeker als de impact van de pandemie daarmee duidelijk afgeremd wordt.