Chaos

De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn uitgedraaid op een thriller met een slechte afloop. Het is hoogst ongewoon dat tijdens de verkiezingsnacht geen winnaar wordt aangewezen. En bij deze bijzondere verkiezing in een gepolariseerd land is dat een recept voor institutionele chaos in de komende weken.

Zeker is dat niemand ooit een ruime overwinning zal boeken. De beruchte 'blauwe golf', waarbij de Democraten erg ruim zouden winnen, bleef uit. Dat betekent ook dat als de Democratische uitdager Joe Biden uiteindelijk wint, hij geen sterk mandaat krijgt. President Donald Trump is electoraal niet van de kaart geveegd. Deze verkiezing heeft vooral aangetoond dat hij een stabiele aanhang heeft die hem onvoorwaardelijk steunt.

Trump wist ook goed wat hij deed toen hij weken geleden al twijfel begon te zaaien over het stemmen via de post. Hij effende het pad voor zijn beschuldigingen van fraude. Daarvan is voorlopig geen begin van bewijs, maar zeker bij zijn aanhang zal dat argument wel aanslaan.

In ieder geval leidt deze nek-aan-nekrace onvermijdelijk tot betwistingen, hertellingen en rechtszaken. Of het dossier uiteindelijk bij het Hooggerechtshof terechtkomt, valt te bezien. Dat gaat niet automatisch en er moet een hele juridische weg worden afgelegd. Maar fraai wordt het niet.

Het is ook bevreemdend dat het tellen van de stemmen zoveel tijd in beslag neemt. Het is zeker geen voorbeeld van een keurig verlopen verkiezing. Voor een land dat zich vroeger graag liet voorstaan als de gids voor de westerse democratieën is dat een pijnlijke vaststelling. Elke staat is verantwoordelijk voor het verloop van de verkiezing, waardoor verschillende regels door elkaar lopen. Het gebrek aan eenvormigheid opent gemakkelijk poorten naar kritiek.

In 2000 won de Republikein George W. Bush de presidentsverkiezingen van de Democraat Al Gore. Na een juridische uitputtingsslag over de uitkomst in Florida won Bush uiteindelijk met 537 stemmen voorsprong. Toen bezwoer men dat dat scenario zich nooit mocht herhalen. Maar nu stevenen we toch af op een variant.

Het Huis van Afgevaardigden blijft Democratisch, maar de uitkomst in de Senaat is evenmin zeker. Als Biden president wordt en een vijandige Senaat tegenover zich krijgt, is een krachtig beleid uitgesloten. Dan moet de nieuwe president regeren met decreten en zijn ingrijpende wettelijke veranderingen niet aan de orde. Trump werd tijdens zijn ambtstermijn afgeremd door een vijandig Huis, maar hield de controle over de Senaat, die over belangrijke benoemingen gaat.

Op een punt zijn deze verkiezingen wel geslaagd te noemen. Ze geven een afspiegeling van een verscheurd land, waar het haast onmogelijk is geworden compromissen te vinden. Niet in de politiek, noch in de samenleving zelf.