'Chi va piano ..'

In Italië luidt het spreekwoord ‘chi va piano, va sano en lontano’ (die traag gaat, gaat gezond en ver). Dat is altijd al het motto geweest in de Italiaanse politiek. Alleen ging het zo tergend traag vooruit dat enige vooruitgang niet langer voelbaar was.

Zelfs de vorige premier Enrico Letta raakte hopeloos verstrikt in de politieke mallemolen en zag alle steun bij werkgevers en de grootste vakbond wegglippen. Op dat moment rook de relatief jonge Matteo Renzi (39) zijn kans om de vermolmde Italiaanse democratie en economie weer op het spoor te brengen.

Renzi aarzelde lang om premier te worden zonder een voorafgaande verkiezing. Net als zijn voorganger en diens voorganger, Mario Monti, is het andermaal president Giorgio Napolitano die hem zal aanstellen als premier. Of dat in dank wordt afgenomen door het Italiaanse electoraat, valt te bezien. Enkel als Renzi resultaten kan voorleggen, riskeert hij niet om afgeslacht te worden bij de volgende stembusgang.

En die resultaten zullen niet eenvoudig gerealiseerd worden. Renzi heeft het volgens de eerste berichten erg moeilijk om zijn ploeg samen te stellen. Succesauteur Alessandro Baricco bedankte al voor de post van minister van Cultuur, en Andrea Guerra, de topman van Luxottica, de grootste monturenproducent ter wereld, dankte voor de post als minister van Economische Ontwikkeling.

Zelfs op de cruciale post van Financiën is er nog geen duidelijkheid. Lucrezia Reichlin, die les geeft aan de London School of Economics, zou te licht uitvallen om Italië bij de Europese Unie te verdedigen. Renzi wilde dan wel een dreamteam, maar de spelersgroep is duidelijk nog niet klaar.

En dat is nog niet alles. Angelino Alfano, van de centrumrechtse NCD, wil zijn huid duur verkopen. Hij wil verregaande onderhandelingen over het regeringsprogramma en is niet van plan om de coalitie naar links te laten opschuiven. De NCD wil ook meer ministers dan in de vorige regering en de partij is nodig om de noodzakelijke meerderheid in de senaat te handhaven.

Bovendien moet Renzi hoe dan ook het ingewikkelde en perverse Italiaanse verkiezingssysteem omvormen, een noodzakelijke stap om af te raken van de politieke impasse die al jaren duurt.

Kortom, Renzi zit met een beperkte manoeuvreerruimte. Wellicht droomde hij er al van tegen het einde van de week een nieuwe ploeg op de rails te kunnen zetten, maar dat wordt haast een onmogelijke job.

Nochtans heeft Italië dringend een doorstart nodig. Het land kampt met een aanhoudende recessie door de forse begrotingsinspanningen en tekende vorig jaar een krimp van 1,9 procent op. In het vierde kwartaal was er wel voor het eerst sinds de zomer van 2011 groei, zij het een minieme 0,1 procent.

Officieel zit het land dus niet langer in het rood, maar rooskleurig is het uitzicht niet. De industriële productie bijvoorbeeld kromp sinds 2008 met 25 procent waardoor honderdduizenden banen verloren gingen. En de staatsschuld staat nog steeds boven de 130 procent van het bruto binnenlands product (bbp).

Een nieuwe politieke crisis kan het land zich niet veroorloven. Renzi heeft geen andere optie dan te slagen. Doet hij dat niet, dan kan de eurocrisis wel plots oplaaien. Met Europese verkiezingen in het vooruitzicht zullen ze dat niet graag zien in Brussel en nog minder in Berlijn.

Nu al moet de Europese Unie kampen met sceptische kiezers die de gevolgde strategie tijdens de eurocrisis in vraag stellen. Als Italië opnieuw aan het schuiven gaat, dan zou de financiële wereld zich wel eens aan de zijde van die sceptici kunnen scharen. En dan is het hek helemaal van de dam.

Aan de levenswijsheid van ‘chi va piano’ heeft Renzi op dit moment niets behalve dat hij inderdaad ver moet gaan en zijn land weer gezond moet maken. Maar veel tijd krijgt hij daar niet voor. Het wippen van de vorige premier Letta was een berekende politieke gok van Renzi, het zal snel blijken of hij daarmee zijn hand niet heeft overspeeld.