De Franse ziekte

‘De Europese Commissie moet ons niet dicteren wat we moeten doen.’ Met die uitspraak baarde de Franse president, François Hollande, gisteren opzien. De uithaal was in eerste instantie bedoeld voor de eigen achterban en de galerij. Maar ze verraadt een Franse mentaliteit: Fransen aanvaarden niet dat de Europese Commissie maatregelen neemt die ook maar de minste indruk wekken dat de soevereiniteit wordt geschaad.

Inzake begrotingstekorten heeft de Franse staat nochtans geen lessen te geven. Zoveel is duidelijk. Sinds 1974 heeft geen enkele president of regering, links of rechts, de begroting in evenwicht kunnen brengen, laat staan een overschot kunnen boeken. Dat wijst vooral op een politiek immobilisme en een diepgewortelde afkeer van iedere hervorming. Hollande vormt geen uitzondering op die regel, hij bevestigt hem.

Nochtans had de Franse president het wat diplomatischer mogen aanpakken. Uiteindelijk heeft de Commissie geen enkele boete uitgedeeld en enkel ‘aanbevelingen’ rondgestuurd.

Voor een stuk is Hollande geslaagd in zijn opzet om het harde besparingsbeleid, dat sinds 2010 de kern vormt van het Europese beleid, af te zwakken. Frankrijk kreeg net als ons land en een reeks andere landen uitstel en meer tijd om hervormingen door te voeren. Meer tijd om de economie aan te zwengelen en om hervormingen de kans te geven enig effect te boeken. In een recessie hervormen haalt immers weinig uit. Iedere mogelijke winst wordt op voorhand afgeroomd door een kwakkelende conjunctuur.

De Franse afkeer om te hervormen of te veranderen is een constante de afgelopen decennia. De politieke kaste houdt zich vast aan het idee dat het land nog autonoom alles kan beslissen en dat het compleet onafhankelijk is. Dat soort gaullisme, want dat is het uiteindelijk, is nefast voor de ontwikkeling van een moderne Franse economie en samenleving.

Het is jammer dat Hollande in dezelfde val trapt. De linkse president kan een jaar na zijn aantreden maar bitter weinig resultaten voorleggen. En op economisch vlak is geen enkele aanzet gegeven tot bijvoorbeeld een soepelere arbeidsmarkt, een beter gefinancierd pensioenstelsel of een sociale zekerheid die betaalbaar blijft. De heikele punten worden uit de weg gegaan.

Met de Franse ziekte is het zoals met alle chronische ziekten: het gaat van kwaad naar erger. Stilaan komt het land op een punt waar niets meer zal werken, niets meer zal lukken. Dan zullen de hervormingen zich inderdaad van buitenaf opdringen en zullen de ingrepen hard en pijnlijk zijn.

Het zou van politieke moed getuigen als Hollande de kaart van de hervormingen trok. Het is politiek misschien niet de eenvoudigste en meest lonende weg, maar het is de enige weg tot genezing van de Franse ziekte. En als hij daarin slaagt, belandt hij heus wel ooit in het Pantheon. En welke Fransman ambieert dat niet? Als de man die zijn land bevrijdde van het immobilisme. Maar op dit moment ontbreekt die ambitie. Dat is erg. Voor Hollande, maar vooral voor Frankrijk.