Dodelijke escalatie

Met minstens 578 doden en aanhoudend geweld is de onrust in Egypte in een nieuwe fase beland, die van een dodelijke escalatie. Het brutale optreden van de ordetroepen leidde tot een escalatie van geweld aan beide zijden. En er is geen einde in zicht. De Egyptische generaals maken zich illusies als ze denken dat hun optreden de opstandige massa zal doen wijken. En de internationale gemeenschap moet meer doen dan her en der ambassadeurs op het matje roepen en het geweld veroordelen.

Het militaire regime van Egypte vaagde met de harde ontruiming van de protestkampen meteen alle hoop op een vreedzame, onderhandelde oplossing weg. Het valt ook te vrezen dat de moslimbroeders hun greep op hun woedende en verbitterde militanten zullen verliezen. En geweld lokt geweld uit, zoals blijkt uit de represailles tegen de koptische christenen.

Door het afzetten en het opsluiten van de democratisch verkozen president Mohammed Morsi was de toestand al kritiek geworden. Het regime van Morsi leunde steeds meer aan tegen een islamitische staat en bakte er economisch niks van. Het eerste voedde de vrees voor extremisme, het tweede voedde het ongenoegen bij de verpauperde massa die bitter weinig merkte van de ‘Arabische Lente’. Het afzetten van de dictator Hosni Moebarak maakte de weg niet vrij voor een open en democratische samenleving.

De militaire staatsgreep van begin juli werd daarom aanvankelijk, zij het met de nodige reserves, vrij positief onthaald. Maar het viel te voorspellen dat de krachtmeting die woensdag losbarstte, er ooit moest komen en dat eerder vroeg dan laat.

De internationale gemeenschap heeft te lang laten begaan. De VS hadden een enorme hefboom in handen. Het Egyptische militaire apparaat krijgt jaarlijks anderhalf miljard dollar uit Washington. Maar die hefbomen zijn niet aangesproken of bleken ontoereikend. In beide gevallen had de Amerikaanse regering meer druk moeten uitoefenen op de militaire machthebbers. De angst dat de grootste Arabische staat uiteindelijk een islamstaat zou worden, overheerste duidelijk en dat gaf de Egyptische generaals een gevoel van legitimiteit.

De situatie is inmiddels veel erger geworden. Bestond er nog een kleine kans dat met overleg een oplossing zou gevonden worden om de terugkeer naar de democratie te bewerkstellingen, dan is die voorlopig verkeken. Ongetwijfeld zullen de fracties binnen de moslimbroeders nu radicaliseren en ligt de verzoening nog verder weg dan voor het bloedvergieten.

Toch moet de internationale gemeenschap alles op alles  zetten om verder bloedvergieten te vermijden en de democratie te herstellen. Helemaal niks doen brengt het spookbeeld van een Syrië aan de Nijl gevaarlijk dichtbij. Alleen zou de impact talloze keren groter zijn en de stabiliteit van de hele regio pas echt ontwricht worden. De diplomatieke druk op beide zijden moet sterk opgevoerd worden en desnoods moet de geldkraan dicht. Dan alleen kan de situatie keren. Als het daarvoor al niet te laat is.