Duidelijk signaal

De partijen van de ’grote coalitie’, de Groko, bestaande uit christendemocraten (CDU/CSU) en sociaaldemocraten (SPD), kregen een electorale mokerslag te verwerken. Samen verloren ze twintig procent van hun kiezers. De SPD zakte onder 20 procent.

Veertien dagen geleden deelden de kiezers in Beieren de eerste mokerslag uit. Ze ontnamen de CSU de volstrekte meerderheid die ze decennia had in de deelstaat. Voor de SPD was de schande zo mogelijk nog groter: de partij haalde daar niet eens de drempel van 10 procent.

In Hessen kan de bestaande coalitie van de CDU en de Groenen mogelijk standhouden, zij het met een flinterdunne meerderheid. De winst van de Groenen maakte het verlies van de CDU niet goed.

De versplintering in het Duitse politieke landschap zet zich inmiddels verder. De extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD) komt met 12,5 procent van de stemmen ook het Hessens parlement binnen. Daarmee zit de partij nu in het parlement van alle deelstaten en in de Bondsdag. Ook de liberale FDP en de extreemlinkse Die Linke zetelen in het parlement.

Hoewel kanselier Merkel de voorbije week persoonlijk opriep om van de deelstaatverkiezingen geen nationaal referendum te maken, negeerden de kiezers die oproep straal. Het is duidelijk dat de politieke geloofwaardigheid van de kanselier fel op de proef wordt gesteld. In een peiling van de zender ARD bleek dat amper 13 procent van de CDU-kiezers Merkel nog een troef vonden bij de verkiezingen. Bij de vorige verkiezing was dat nog 70 procent.

De spanningen binnen de GroKo zullen in de komende dagen hoog oplopen. Bij de federale verkiezingen in september 2017 kreeg de coalitie al rake klappen. Het duurde vijf maanden voordat er een moeizaam regeerakkoord kwam tussen de partijen. De deelstaatverkiezingen in Beieren en Hessen brengen de stabiliteit van de Duitse Bondsregering opnieuw in gevaar.

De voorzitster van de SPD, Andrea Nahles, verklaarde onmiddellijk na de bekendmaking van de uitslag in de deelstaat Hessen openlijk dat ze de deelname aan de GroKo in vraag stelt. In het regeerakkoord staat dat de partijen volgend jaar het recht hebben om hun posities te herzien.

De SPD dreigt dus om de stekker er uit te trekken, al zal dat de achteruitgang niet onmiddellijk stelpen. In geen enkele peiling van de voorbije maanden haalde de GroKo nog een parlementaire meerderheid.

De crisis van de SPD maakt ook het lot van kanselier Merkel onzeker. Merkel wil zich begin december opnieuw tot partijvoorzitter laten verkiezen. Ze beschouwt het voorzitterschap van de CDU onlosmakelijk verbonden met haar kanselierschap. Zelfs als ze nog eens CDU-voorzitter wordt, dan nog is haar politieke toekomst hoogst onzeker.

De vierde ambtstermijn van Merkel is er duidelijk een te veel. De magie van ‘Mutti’ als baken van rust en stabiliteit is verloren gegaan. Dat hebben de kiezers in Hessen nog maar eens heel duidelijk laten blijken.