Eindelijk staat de kandidaat-premier op

Negentien weken na de verkiezingen zijn we, en nog altijd zijn de onderhandelaars over een nieuwe federale regering niet geland. Twee gebeurtenissen van het weekend – het in oppositietaal gedrenkte PS-congres en de pendeldiplomatie van kandidaat-premier Charles Michel – maken duidelijk waarom het zo moeilijk is.

Op het PS-congres warmde de PS zich op om straks oppositie te voeren tegen wat ontslagnemend premier Elio Di Rupo ‘de meest rechtse regering ooit’ noemt. ‘We gaan de ultrarechtse regering 130 jaar sociale vooruitgang niet laten vernietigen’, sprak hij.

Het punt is echter dat het complexer is dan dat. Als de regering niets zou doen, dreigt de sociale vooruitgang zichzelf te vernietigen. Onze welvaartsstaat is gebaseerd op de hypothese dat genoeg Belgen werken – wat niet zo is – en op de hypothese dat de economie groeit – wat evenmin zo is.

De omstandigheden zijn dus moeilijk en de opdracht van de volgende regering belangrijk. Die opdracht komt er op neer te schrappen waar het kan, om te kunnen behouden wat moet. Je kan een welvaartstaat niet blijven bouwen op een budget dat in het rood gaat en op reserves die er niet zijn. Ooit is de reality check nodig en dat moment is aangebroken.

De moeilijke omstandigheden zijn het externe probleem van de federale onderhandelaars, maar ze hebben ook een intern probleem: ze tarten de politieke wetten over machtsverhoudingen. Die wetten eisen dat de grootste partij de premier levert en de partijen daarna in volgorde van hun zetels in de Kamer – en het mandaat van de kiezer – ook gewicht krijgen in de federale regering.

Dit is in deze ploeg niet het geval. De N-VA wil om principieel-nationalistische en pragmatische redenen niet de premier leveren. Aanvankelijk ging CD&V de premier leveren, maar een identiteitscrisis speelt de partij partijen. Qua persoonlijke carrière-ambitie voelen de meeste CD&V’ers zich nog staatsdragend, terwijl ze daar de stemmen niet meer voor hebben.

Dat de partij dacht er mee weg te komen als op twee na grootste in de regering én de premier én de Europees Commissaris te leveren, spreekt boekdelen. Maar nu ze de staatsdragende functie bij uitstek – de premier – heeft opgegeven, zoekt de partij haar eigen weg en verdedigt ze linkse standpunten – vermogensbelasting – die zelfs niet in haar partijprogramma staan.

Het ontgoochelende aan het voorbije weekend is dat al die problemen - en zeker die van CD&V - nog niet zijn opgelost. Het goede is dat er ten minste een stap in de goede richting is gezet. Niet de coformateurs Kris Peeters én Charles Michel pendelden met de andere partijen om de onderhandelingen weer op dreef te krijgen. Alleen Charles Michel, tevens kandidaat-premier, deed het. Het toont dat de MR inziet dat als je de Wetstraat Zestien ambieert, je ook de onderhandelingen moet trekken.

We zijn er nog niet. Dat de voorzitter van de grootste regeringspartij in Antwerpen blijft, zal de onderhandelingen en nadien ook de regering onder spanning blijven zetten. Zolang de carrière van Kris Peeters en Didier Reynders niet in de plooi valt, zal er bij CD&V en MR spanning blijven. En de strijdlust op het PS-congres leerde dat de MR in Franstalig België een lastige vijf jaar tegemoet gaat.

Al die problemen zijn misschien niet compleet op te lossen, maar ze zijn wel te beheersen. Maar dat vergt dan wel dat er een duidelijke kandidaat-premier is, die ook goede afspraken heeft met N-VA-voorzitter Bart De Wever. Sinds de botsing tussen CD&V en Open VLD, vorige week, is die kandidaat-premier ten minste opgestaan. Negentien weken na de verkiezingen zijn we ten minste al zover. Het is de noodzakelijke stap, om ook maar te kunnen beginnen aan een finale onderhandelingsronde.