Machtsmisbruik

Hopla, er wordt maandag weer gestaakt bij het spoor. De socialistische spoorbond roept zijn leden op om vanaf zondagavond voor 24 uur het werk neer te leggen. De aanleiding voor de actie is onduidelijk - de aanwervingen bij de NMBS zouden te traag verlopen -, de andere spoorbonden staken niet mee. Vooral de Waalse vleugel van de socialistische spoorwegvakbond drong aan op de actie. Omdat het alweer een poosje geleden was? Om het staken niet te verleren? Of is het gewoon uit traditie?

Eerder deze week onderbraken ook de luchtverkeersleiders van Belgocontrol hun werk een paar uren. Ook hier was de aanleiding onduidelijk en ging de stakingsoproep slechts van één vakbond uit - in dit geval het christelijke ACV Transcom.

Het moment voor de twee acties is strategisch uitgekozen: het begin van de zomervakantie. Dat is geen toeval. De actievoerende vakbonden zijn erop uit met een minimale inzet zoveel mogelijk chaos en ergernis bij de reizigers te creëren. Als het stakingsacties betreft, bewijst een deel van het overheidspersoneel dat het heus wel efficiënt kan zijn.

Belgocontrol en de NMBS zijn overheidsbedrijven met een monopolie: het eerste inzake de luchtverkeersleiding, het tweede voor het reizigersvervoer over het spoor.  Dat brengt een grote verantwoordelijkheid mee. Maar daar trekken de vakbonden zich weinig van aan. Het zijn ook twee bedrijven waar een handvol mensen met welgerichte acties de hele boel plat kan leggen. Dat geeft de vakbonden veel macht. Ze aarzelen niet om die te misbruiken.

Een staking zou slechts een ultieme wapen mogen zijn in een sociaal conflict. Maar in een aantal overheidsbedrijven wordt er erg lichtzinnig naar gegrepen. Omdat elke vorm van disciplinering ontbreekt. Als de stakingen de overheidsbedrijven geld kosten, legt dat geen enkele last op het personeel - wat in privébedrijven wel gebeurt - maar wordt dat simpelweg afgewenteld op de overheid. Die zal wel bijpassen als dat nodig is. Dat creëert een vorm van moral hazard: het uitroepen van een staking houdt voor de vakbonden en hun leden geen enkel risico in. Er is dus geen rem op de stakingen.

Het heeft ook met de mentaliteit te maken die heerst bij de meeste werknemers in de overheidsbedrijven, en door de vakbonden gecultiveerd wordt. Zij gaan ervan uit dat zíj centraal staan in het bedrijf, niet de klanten. Dat ze als verstrekkers van een openbare dienst een bijzondere maatschappelijke opdracht hebben, is de minste van hun bekommernissen. Hun grootste zorg is dat er niet geraakt wordt aan een van hun vele privileges. Dat ze tot een bevoorrechte beroepsgroep behoren, zowel het spoorwegpersoneel als de luchtverkeersleiders, beseffen ze intussen zelf niet meer.

Staken is een recht. Maar dat recht en de belangen die op het spel staan voor de werknemers moeten worden afgewogen tegen de door de staking veroorzaakte schade en het ongemak voor buitenstaanders. In deze twee gevallen zijn de stakingsacties duidelijk buiten proportie.