Niet eens symbolisch

Het invoeren van de taks op financiële transacties is een uitvloeisel van het akkoord dat de gewezen Franse president Nicolas Sarkozy en de Duitse bondskanselier Angela Merkel sloten in 2011. Hun opzet was de financiële wereld te laten bijdragen in de crisis die voor een deel door haar was uitgelokt. Het belasten van financiële transacties moest de speculatie op de markten terugdringen en zo financiële ongelukken helpen voorkomen.

Natuurlijk speelde de symboolwaarde mee, evenals politiek opportunisme. In de ogen van de publieke opinie waren de banken en de snelle beursjongens inderdaad de grote schuldigen van de financiële crisis en de daaropvolgende eurocrisis. Het gebeurt niet elke dag dat je als politicus een populaire belasting kan voorstellen.

Drie jaar later hebben tien landen bevestigd dat ze de taks zullen invoeren. Hoe hoog die precies wordt en hoe die geheven zal worden, blijft onduidelijk. Het hoeft geen verbazing te wekken dat het Verenigd Koninkrijk namens het financiële hart van de City zich fel verzet tegen de invoering van de taks. Ook Nederland ziet de taks niet zitten omdat het vreest dat de pensioenfondsen getroffen worden.

Nochtans is het voorstel zoals het nu voorligt minimaal. Enkel de transacties op aandelen en hun afgeleide producten worden in het vizier genomen. De obligatiehandel en de afgeleide producten daarvan blijven buiten schot. De verwachting is dat de taks op jaarbasis 6 miljard euro zal opbrengen, ver onder de 35 miljard euro die eerst werd vooropgesteld.

Dat aan de obligaties en hun derivaten niet geraakt wordt, is bevreemdend. Zowel in de kredietcrisis als in de eurocrisis hebben precies obligaties en hun afgeleide producten tot het grote onheil geleid. Geen enkele bank is omgevallen door slechte tradingposities in aandelen, geen enkel land is in kredietnood geraakt door ondoordachte aandelenhandel. De problemen waren steevast te vinden bij obligaties, met alle denkbare, en ook wel ondenkbare, varianten daarop. De taks richt zich zonder meer op het verkeerde doelwit.

Omdat er nog geen concrete plannen zijn over hoe de taks geheven wordt en hoe die heffing afgedwongen wordt, valt daar weinig over te zeggen. Behalve dit: in een geglobaliseerde en gedigitaliseerde wereld zullen er zoveel achterpoortjes zijn dat de taks uitgehold zal worden voor ze daadwerkelijk ingevoerd kan worden. Nu al valt te voorspellen dat een belangrijk deel van de professionele handel zich verplaatst en dat de grote posities van de professionele partijen geen last zullen hebben van de taks. Uiteindelijk zullen alleen de kleinere partijen en de particuliere beleggers de dupe worden van de belasting.

Wat intellectueel misschien wel een interessant idee is, is nu compleet verwaterd. Zelfs de symboolwaarde die de taks in 2011 nog had, is niet meer te vinden in het akkoord dat de tien landen gisteren bereikt hebben.