Onafhankelijk?

Wat we zelf doen, doen we beter. De leuze houdt niet echt stand bij de Nederlandstalige rechtbank van koophandel van Brussel. Die is op 1 april afgesplitst van de Franstalige rechtbank bij de splitsing van het gerechtelijk arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV). Maar amper vier maanden later heerst er al chaos bij de Nederlandstalige rechtbank.

De beroepsrechters liggen in de clinch. En twee van de elf beroepsrechters, onder wie de voorzitster, zitten thuis voor een ‘time-out’. Intussen lopen de wachttijden voor een zaak al op tot meer dan een jaar. Kunt u zich dat voorstellen? U hebt een gezond bedrijf, maar een van uw klanten weigert te be­talen. U stapt naar de rechtbank om uw geld te krijgen, maar krijgt te horen dat u pas een jaar later aan de beurt bent. U moet maar wachten op uw geld. Ongehoord. Zowel het Brusselse hof van beroep als de Hoge Raad voor de Justitie probeert de situatie recht te trekken bij de belangrijke handelsrechtbank.

Allemaal goed en wel, maar we moeten het grotere probleem onder ogen durven te zien. Rechters zijn onafhankelijk, maar als ze lui zijn, om de haverklap ziekteverlof opnemen, constant met elkaar in de clinch liggen, hun job niet goed doen, enzovoort, dan ontbreekt het in België aan mechanismen om snel en daadkrachtig in te grijpen. De onafhankelijkheid van rechters mag niet beletten dat ook bij justitie de rotte appels worden aangepakt. Je kan justitie nog zo veel hervormen als je wil, alleen met de juiste mensen kan je er een efficiënte organisatie van maken.

Laten we eerlijk zijn. In de bedrijfswereld zouden sommige rechters al lang aan de kant zijn gezet. Magistraten die de rechtszoekende manifest in de kou laten staan, keer op keer, moeten ter verantwoording worden geroepen. Onafhankelijk of niet. Want als er vandaag al wordt ingegrepen bij justitie, dan gebeurt dat niet transparant. Problemen worden doorgaans bedekt met de mantel der liefde. De onafhankelijkheid van rechters gaat over de zaken die ze beoordelen, niet over hun functioneren als dienaars van de maatschappij.

Nog een probleem is dat rechters lang niet altijd goede managers zijn. En eerlijk: in de rechterlijke macht heeft op dat vlak nog een lange weg te gaan. Want de recente hervorming van justitie geeft de rechtbanken de bevoegdheid om hun budgetten zelf te beheren, maar dan is er wel nood aan visie en beleid. Nu worden rechtbankvoorzitters geselecteerd door een commissie binnen de Hoge Raad voor de Justitie, waar helemaal geen professionele rekruteerders in zetelen. Soms is het beleidsplan dat de kandidaat-voorzitters presenteren zelfs opgesteld door iemand anders. En zodra ze in functie zijn, is dat beleidsplan nog een vodje papier. Hun managementkwaliteiten worden amper getoetst. Als we justitie de 21ste eeuw willen binnenloodsen, moet echt werk gemaakt worden van ‘management’ bij justitie. Rechtbanken moeten ‘werken’, anders is de rechtsstaat in gevaar.