Politisering

Het denkspoor van de Zweedse coalitie om voor de topambtenaren een benoemingssysteem op zijn Amerikaans in te voeren lokt felle pro’s en contra’s uit. De federale onderhandelaars overwegen het zogenaamde spoils-systeem in te voeren, waarbij ministers bij elke nieuwe federale regering hun eigen topambtenaar, van de juiste politieke kleur, mogen kiezen. Daardoor moet de regering meer invloed kunnen uitoefenen op de uitvoering van het beleid.

Het voorstel heeft het voordeel van de duidelijkheid, dat wel. Een nieuwe regering, een nieuwe, gekleurde, top van de administratie. Het is niet de terugkeer van de politisering aan de top van de departementen of voor de voorzitters van raden van bestuur, want die is nooit weggeweest. Alle newspeak over neutraliteit en een objectieve selectieprocedure met onafhankelijke kandidaten ten spijt. Dat Di Rupo I maandenlang tientallen topbenoemingen niet heeft kunnen doorvoeren, omdat de politieke deal over de verdeling per ‘kleur’ niet rond geraakte, was daar een treffend voorbeeld van. Het is een smet op het werk van de aftredende regering. Maandenlang werden benoemingen geblokkeerd, niet omdat de kandidaten onvoldoendegewapend waren, wel omdat ze niet overal de juiste kleur hadden.

Het spoils-systeem is tenminste transparanter. En toch is het une fausse bonne idée. Ten eerste valt het Amerikaanse politieke systeem niet zomaar over te zetten op het onze. Wij werken met coalitie-regeringen, de VS niet. Ten tweede is het zeer de vraag of het voornemen om de kabinetten af te slanken effectief uitgevoerd als de administratie weer gepolitiseerd wordt. Voormalig minister van Ambtenarenzaken Luc Van den Bossche (sp.a) wou bij de Copernicushervorming van vorig decennium ook de kabinetten fors afslanken. Het is er nooit van gekomen. Een kabinet telt nog altijd makkelijk 30 tot 40 medewerkers.

Ten derde kan deze formatie de benoemingen ook op een andere manier transparanter maken. Door net van het tegenovergestelde werk te maken: van een echte neutraliteit van en keuze voor de beste kandidaat voor de functie, los van de politieke kleur. Zoals het in Nederland kan. Met examens die honderd procent ernstig genomen worden en doorslaggevend zijn.

Tenzij transparantie niet de echte reden is van het plan. De N-VA en de MR zijn er als de dood voor dat alle veranderingen die ze willen doorvoeren geblokkeerd worden door de socialisten en het cdH. Niet alleen vanuit de Waalse regio, de Franstalige Gemeenschap en Brussel, ook - en misschien zelfs vooral - via partijgetrouwen die nu op cruciale posten in de administratie zitten. Die vrees is niet denkbeeldig, ook al horen topambtenaren te allen tijde neutraliteit aan de dag te leggen. Alleen is het jammer dat, om dat te bestrijden, deze coalitie dreigt met een nog grotere politisering. Net het tegenovergestelde moet gebeuren.