Realpolitik in zaak-Vandecasteele

Er is een einde gekomen aan de onmenselijke beproeving van onze landgenoot Olivier Vandecasteele, die ruim anderhalf jaar onterecht opgesloten zat in Iran in erbarmelijke omstandigheden. Niet alleen volgens de Belgische overheid, ook volgens experts van de Verenigde Naties leed het niet de minste twijfel dat de Belgische ngo-helper onterecht was opgepakt in Teheran en slachtoffer werd van een onterechte verdwijning. Iran beging daarmee ernstige schendingen van het internationaal recht. Vandecasteele werd beroofd van het recht op een eerlijk proces voor een onafhankelijke rechtbank. Zijn veroordeling wegens 'spionage' was een grote farce. Zijn straf werd tot tweemaal toe zonder reden verstrengd. Iran dreigde sinds enige tijd ook met executie.

Het hoeft weinig betoog dat het het schurkenregime al vanaf de arrestatie te doen was om Vandecasteele in te zetten als levend drukkingsmiddel. Iran wilde de aan het regime gelieerde en in ons land veroordeelde Assadollah Assadi vrij krijgen. Die werd veroordeeld voor het beramen van een aanslag in Parijs en zat zijn straf in Beveren uit. Sinds zijn arrestatie en veroordeling was sprake van een verhoogde dreiging vanuit Iran tegen Belgen en Belgische belangen.

Onvoorzichtigheid

De humanitaire helper Vandecasteele daarentegen kan voor zover bekend niets aangewreven worden, hoogstens onvoorzichtigheid. Buitenlandse Zaken verwittigde in de periode dat hij naar Iran terugkeerde om enkele privézaken af te handelen dat Belgen gevaar liepen.

De gevangenneming van Vandecasteele plaatste de Belgische regering in een bijzonder moeilijk parket. De enige reële piste om een onschuldige burger vrij te krijgen, was te onderhandelen. Maar in hoeverre kan je aan een schurkenstaat als Iran toegevingen doen of een prijs betalen en Vandecasteele laten gebruiken als politieke pasmunt? Dat is een afweging van het ene kwaad tegenover het andere. Tegenstanders van die onderhandelingen menen dat België Iran een free ticket geeft om nog meer westerlingen te kidnappen en staten onder druk te zetten veroordeelde Iraanse terroristen vrij te krijgen. Maar Iran doet dat ook zonder dit free ticket.

De afweging diende gemaakt wat het leven van een onschuldige burger waard is tegenover het vervroegd vrijlaten van Assadi. Assadi's effectieve voorbereiding van die aanslag werd bewezen, net als zijn directe link met het dictatoriale regime. Maar de aanslag vond niet plaats en slachtoffers zijn er dankzij de verijdeling niet gevallen. Assadi zou sowieso over enkele jaren vrijkomen.

Bovendien is realpolitik met een gevangenenruil niet ongewoon. In ons land lijkt het een uniek geval, voor landen met meer internationaal politiek gewicht is zo'n gang van zaken geen abnormale kwestie. Getuige daarvan de recente ruil nadat de Amerikaanse basketbalspeelster Brittney Griner in Rusland was opgepakt. Het was wereldnieuws. Maar evengoed gebeuren er ruildeals buiten de schijnwerpers.

De Belgische diplomatie is maandenlang, met bemiddeling van Oman, intens bezig geweest om deze oplossing uit te dokteren. Juridisch verdient de uitkomst, die zich beroept op een bepaling in de grondwet, allesbehalve een schoonheidsprijs. Maar met wat we weten, verdient de aanpak van de regering in deze wel steun. Een vervroegde vrijlating is een minder kwaad dan een onschuldige burger te laten wegrotten, folteren en executeren in een Iraanse cel.