Tussen demagogie en ondraaglijke lichtheid

Vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) heeft de mededingingsautoriteit BMA vrijdag officieel opgedragen de bankdiensten in ons land te onderzoeken. Die opdracht komt er na de ontelbare politieke uitspraken van de jongste weken over de spaarrente. Daarbij wordt vanuit elke politieke hoek vanuit de heup geschoten op het dankbare doelwit 'de banken'.

Dat er meer transparantie moet komen in bankentarieven en dat de politiek er zeker van wil zijn dat geen kartelafspraken tussen banken bestaan, is geen slecht signaal. In een gereguleerde vrije markt moet de concurrentie tussen de banken volop kunnen spelen.

Meer dan 20 banken bieden in België spaarrekeningen aan. Is een gebrek aan concurrentie dan het probleem? Of is het de klant zelf die door een gebrek aan interesse of kennis zijn spaarcenten immobiel laat staan bij de bank?

Het hemeltergende is de demagogie in het politieke debat. De ondertoon is dat de banken woekerwinsten maken omdat ze zelf hogere rentes krijgen van de Europese Centrale Bank en dat de politiek die zal afromen om ze 'eerlijk' naar de spaarders te laten vloeien.

Kamerlid Wouter De Vriendt (Groen) pleitte in 'Villa Politica' zelfs voor een 'echt overheidsingrijpen', waarbij een spaarrente van 3 procent op de eerste 10.000 euro gegarandeerd moet worden, 'want ik geloof niet in de markt, de markt werkt niet'. Op de vraag of de banken daarmee niet in problemen kunnen komen, klinkt het simplistisch: 'Ze zitten niet in de problemen.'

Terwijl de economische waarheid is dat banken wél in de problemen komen als ze hun spaarrente nu op dezelfde hoogte moeten brengen als de ECB-rente (3,25%). Belgische banken zitten vast aan langlopende hypotheekleningen van 15 à 20 jaar met een veel lagere vaste rente. 3 procent rente verplichten maakt de banken erg kwetsbaar. Een kwetsbare bank kan een plotse paniekgolf met een run on the bank veroorzaken. Instabiliteit die onze economie én onze regering kunnen missen als kiespijn. De Nationale Bank heeft daar in haar argumentatie om geen hogere spaarrente te verplichten ook op gewezen.

Vicepremier Frank Vandenbroucke (Vooruit) schoffelde dat advies van de Nationale Bank en meteen ook de instelling onder omdat de economische weerlegging van die verplichting hem niet zinde. Terwijl een professor als Vandenbroucke best wel beter weet. Waar de Nationale Bank overigens wel goed zou aan doen, is zelf meer transparantie bieden. Welk deel van de 250 miljard euro bankengeld dat vanuit ons land geparkeerd staat bij de ECB is van de commerciële banken? Hoeveel wordt daarvan vergoed? Welk (leeuwen)deel is van internationale instellingen als Euroclear? Hoeveel geld daarvan is Russisch 'bevroren' geld? De Nationale Bank wil daar geen inzage in geven. Het zou de bankendiscussie nochtans veel helderder maken.

Daar vanuit politieke hoek druk op zetten, zou wijzer zijn dan het populistische discours over het verplichten van een hogere rente. De banken zullen in een concurrerende context heus wel de spaarrente stilaan optrekken. Ze daartoe aansporen is niet fout. Verplichten wel.

Het is een illusie te denken dat het verhogen van de spaarrente de inflatie helemaal kan compenseren. De meeste politici weten heus wel dat de simplistische slogans over de banken geen steek houden. Toch doen ze het al weken. Het is een handige bliksemafleider. De fiscale hervorming, de pensioenhervorming, de deal met Engie. Moesten die eind juni niet rond zijn? En de exploderende begrotingstekorten waar de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling deze week nog maar eens voor waarschuwde en waarvoor Europa zwaait met een strafprocedure voor ons land, iemand?