Zonder kennis zijn we verloren

De belangrijkste grondstof van Vlaanderen, zo luidt de boutade, bevindt zich zo’n anderhalve meter boven de grond: de hersenen van de Vlamingen. Maar met grondstof ben je weinig, zolang je ze niet bewerkt en polijst tot iets wat écht waardevol is. Uit een diepgaand onderzoek van De Tijd blijkt dat universiteiten het moeilijker hebben om die opdracht te vervullen. Al jaren investeert de Vlaamse overheid per student minder in hoger onderwijs, terwijl dezelfde kwaliteit als voorheen wordt verwacht.

Meteen wordt duidelijk hoe belangrijk volgende week wordt voor de Vlaamse universiteiten. Niet omdat het nieuwe academiejaar voor de deur staat, maar omdat de Vlaamse overheid dan knopen moet doorhakken over besparingen in het hoger onderwijs. Gevreesd wordt dat de universiteiten dan helemaal kopje-onder gaan.

Tot nader order behelpen ze zich. Ze teren op reserves of zoeken extra inkomsten uit onderzoek om de putten te dempen. Die lapmiddelen zijn evenwel eindig. In dit tempo zitten de meeste universiteiten tegen het einde van de legislatuur door hun reserves.

Uiteraard moeten universiteiten ook hun eigen werking tegen het licht houden. Hebben ze in de loop der jaren niet te veel vaste kosten opgebouwd in de rectoraten, vicerectoraten en faculteiten? Kunnen ze niet besparen via groepsaankopen voor ICT of verzekeringen? Organisaties hebben de neiging uit te deinen, ook als dat niet echt nodig is. Ze moeten de discipline opbrengen om in moeilijker tijden wat in te krimpen. Wellicht biedt de samenwerking met hogescholen in associaties daar kansen. Maar die efficiëntie- oefening verandert niets aan de naakte cijfers voor onderwijs. Vijf jaar geleden waren er per prof of assistent 22 studenten. In vijf jaar tijd werden dat er 27. Die cijfers hebben niets met efficiëntieoefeningen te maken en kunnen de kwaliteit van het onderwijs beïnvloeden.

En ja, universiteiten hebben via andere fondsen veel middelen voor onderzoek, maar ook dát is cruciaal voor de economische toekomst van Vlaanderen. Geld van onderzoek naar onderwijs overpompen, is niet de manier om dit op te lossen.

Iedere regering in dit land moet besparen, zeker nu sinds de zesde staatshervorming de vergrijzingskosten wat gelijker over alle regeringen zijn gespreid. Die oefening kan alleen maar lukken als heel duidelijk een onderscheid wordt gemaakt tussen overheidsactiviteiten die niet strikt noodzakelijk zijn en activiteiten die absoluut wél noodzakelijk zijn. Onderwijs behoort tot die laatste categorie.