Het eerste malariavaccin ter wereld, op en top Belgisch

De mug is als verspreider van allerlei virussen en parasieten veruit het meest dodelijke dier ter wereld. Vooral in tropische streken heeft dit insect jaarlijks honderdduizenden overlijdens door malaria op zijn geweten. De parasiet die daarbij wordt overgedragen, verandert in het menselijke lichaam van vorm naargelang de verschillende stadia in zijn levenscyclus. Hierdoor ontsnapt hij makkelijk aan ons immuunsysteem. Dat maakte het bijzonder moeilijk om een vaccin te ontwikkelen.

‘Maar dat is nu geen probleem meer’, zegt An Vermeersch. Zij is bio-ingenieur en Head of Global Health Access van GSK, de biofarmaceutische speler die in de jaren vijftig startte met antibioticaproductie en een poliovaccin ontwikkelde als eerste entstof. ‘Na meer dan dertig jaar onderzoek zijn we er samen met onze partners – waaronder Belgische universiteiten UGent en ULB – eindelijk in geslaagd het eerste malariavaccin ter wereld te maken. Het resultaat, Mosquirix, is een baanbrekende innovatie.’

De eerste belangrijke stap zette GSK al in de jaren negentig, met de combinatie van twee antigenen. ‘Door de koppeling van een eiwit van de malariaparasiet met een eiwit dat ook gebruikt wordt in het hepatitis B-vaccin, ontstaat een antigeenpartikel dat lijkt op een virus’, legt An Vermeersch uit. ‘Dit is in staat een sterke reactie van ons immuunsysteem uit te lokken.’

Later volgde een ‘proof of concept’-studie. Die toonde aan dat zes op de zeven vrijwilligers die een testvaccin kregen volledig beschermd waren tegen een besmetting met de malariaparasiet. In dat onderzoek werden drie verschillende vaccins getest op zowel antilichaamrespons als cellulaire immuunrespons. An Vermeersch: ‘We ontdekten toen dat een zeer werkzame stof, een zogeheten adjuvant, in combinatie met een antigeenpartikel beide delen van ons immuunsysteem kan activeren tegen malaria. Dit adjuvant vormt sindsdien ook de basis voor de ontwikkeling van andere vaccins.’

Mosquirix, dat volledig ontwikkeld werd en nu ook geproduceerd wordt in GSK’s site in het Waals-Brabantse Rixensart, werd intussen goedgekeurd door de Wereldgezondheidsorganisatie, die het ook aanbeveelt als doeltreffend middel tegen malaria. Tijdens de pilootfase in Ghana, Kenia en Malawi werd immers een aanzienlijke daling van het aantal ernstige malariagevallen, hospitalisaties en overlijdens als gevolg van deze infectieziekte opgetekend. GSK biedt het aan als non-profit vaccin, waarbij enkel de productiekost wordt aangerekend.

An Vermeersch: ‘Dit malariavaccin is een belangrijke wetenschappelijke doorbraak, het resultaat van meer dan 30 jaar volharding en hard werk door honderden mensen in onze Belgische vestigingen. Het is een wereldprimeur die de internationale reputatie van België als toonaangevend vaccin- en farmaland verder versterkt.’