Van Overtveldt: ‘We prijzen ons uit de markt'

Het jaar is nog maar een maand ver, maar voor minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) is 2016 begonnen met twee tegenslagen. De begroting 2015 is geëindigd met een tekort van 2,7 procent, terwijl 2,5 procent de doelstelling was. En de Europese Commissie trok een streep door het Belgische systeem van overwinstrulings, dat bedoeld was om buitenlandse investeerders naar ons land te krijgen.

Het verklaart de twee grote werven die Van Overtveldt voor zich ziet. Primo, bij de begrotingscontrole in maart wil hij een hervorming van de vennootschapsbelasting op tafel leggen. Omdat de Commissie niet wil weten van speciale voordelen voor sommige bedrijven, moet het algemene tarief naar beneden. ‘Want met de 34 procent vennootschapsbelasting van nu prijzen we ons uit de markt’, zegt Van Overtveldt.

Ten tweede wil hij van de begrotingscontrole gebruikmaken om een meerjarenraming op te maken, waarin de regeringspartijen afspreken hoe ze in 2018 de begroting eindelijk in evenwicht krijgen. Dat zal miljarden aan besparingen en vele uren aan politieke discussie vergen. ‘Er is nu een momentum om die onderhandelingen te voeren.’

2015 was het jaar van de taxshift, wordt 2016 het jaar van de begroting?
Johan Van Overtveldt: ‘De begroting zal zeker een belangrijk thema zijn. Het deficit zit dichter bij 3 procent (de Europese alarmdrempel, red.) dan we gedacht hadden. Maar we blijven weg van het Europese strafbankje en dat moeten we zo houden. Ik reken daarvoor ook op de regio’s. De ambitie bij Wallonië en Brussel mag wat groter zijn.’

Is Europa nog een dreiging? Het lijkt erop dat sinds het vertrek van commissaris Olli Rehn de druk vanuit Europa op de begroting helemaal weg is.
Van Overtveldt: ‘Ik heb het nog niet meegemaakt om als minister van Financiën op het strafbankje te zitten. Maar als ik collega’s daarover hoor spreken, is het toch niet van de poes. Je moet veel meer rapporteren en het levert imagoschade op.’

Om de begroting op koers te houden, moet bij de begrotingscontrole in maart opnieuw een pak geld worden gezocht.
Van Overtveldt: ‘Het is belangrijke dat we niet alleen focussen op 2016, maar ook op de jaren nadien. Want hoe dichter we bij de verkiezingen komen, hoe moeilijker het wordt om in te grijpen.’

U wilt de begrotingscontrole gebruiken om te onderhandelen over de begroting voor de rest van de regeerperiode?
Van Overtveldt: ‘Als we 2016 apart doen, dreigen de jaren nadien telkens dezelfde problemen en issues terug te komen. Er is nu een momentum om die onderhandelingen te voeren. We hebben het grote voordeel dat de rente op de schuld zeer laag is. Maar dat zal niet blijven duren.’

‘Bovendien beginnen de maatregelen die we genomen hebben om de economie te stimuleren vruchten af te werpen. Het aantal starters groeit en het ondernemers- en consumentenvertrouwen zit goed. Dat biedt ons iets meer comfort om het debat over de begroting op lange termijn nu te voeren.’

Uw coalitiepartner, de MR, twijfelt aan de haalbaarheid van een begroting in evenwicht in 2018.
Van Overtveldt: ‘Voor de N-VA blijft dat de doelstelling.’

Kan je om dat te realiseren binnen de afspraken van het regeerakkoord blijven? Intussen zijn de uitgaven voor asiel en veiligheid erbij gekomen, waar op het moment van de regeringsonderhandelingen nog geen sprake van was.
Van Overtveldt: ‘Ik merk dat een land als Duitsland er toch zal in slagen zijn begroting in evenwicht te houden, ondanks de zeer hoge asielkosten.’

‘De kosten voor veiligheid en asiel zijn uitgaven die we moeten doen. Het heeft geen zin ervoor te pleiten ze buiten de begroting te houden en op een aparte rekening te zetten. Als je verantwoordelijk bent voor een begroting, weet je op voorhand dat er elk jaar tegenvallers zijn. Daar moet je rekening mee houden.’

Dat maakt het nog veel moeilijker. Hoe denkt u een evenwicht te bereiken?
Van Overtveldt: ‘We moeten de besparingen van het regeerakkoord integraal uitvoeren. Zo moet werk worden gemaakt van de hervorming van de ambtenarenpensioenen, waarbij studiejaren niet meer mogen meetellen voor de berekening van die pensioenen. Er moet bespaard worden in de beheersorganen van de sociale zekerheid, een factuur van ruim 3 miljard euro per jaar. En langdurig zieken moeten worden gestimuleerd weer te werken.’

Geen nieuwe belastingen meer?
Van Overtveldt: ‘Ik heb geen taboes. Maar dat zou niet wijs zijn. Bij de taxshift hebben we een evenwicht bereikt tussen belastingverlagingen en -verhogingen. Aan dat evenwicht tornen zou niet verstandig zijn.’

Had u gedacht dat het zo moeilijk zou zijn om de begroting op orde te krijgen? Deze regering is begonnen met een tekort van 3,1 procent en zit eind 2015 nog altijd aan 2,7 procent.
Van Overtveldt: ‘Het gaat moeilijk, maar dat komt door externe omstandigheden. Het economisch herstel is een stuk zwakker dan gedacht. Als je rekening houdt met de spectaculaire daling van de olieprijs, de lage rente en de evolutie van de euro tegenover de dollar zou je een groei van minstens 2 tot 2,5 procent moeten hebben. We hebben slechts de helft daarvan.’

Hoe verklaart u dat?
Van Overtveldt: ‘De besparingen hebben ongetwijfeld een impact op de groei. Maar dat is op korte termijn, op lange termijn lonen die ingrepen.’

‘Er is ook de internationale context van onzekerheid. Dat blijkt zodra je praat met investeerders, ondernemers en gezinnen. Ondernemers hebben projecten, maar twijfelen. En veel families willen een nieuwe keuken, maar wachten af.’

‘Het wordt stilaan duidelijk dat er in China meer aan de hand is dan een simpele beurscorrectie. Hoe gaat men omgaan met de gigantische schuldenbubbel, met de industriële overcapaciteit en met die in het vastgoed? Daarvan hangt veel af.’

‘Ook de wereldwijde schuldevolutie is een onzekere factor. De toename van de schulden op wereldvlak is bijna exact hetzelfde als voor de financiële crisis. En niet alleen de evolutie bij de overheden, maar ook bij de banken en de bedrijven baart zorgen.’

‘Een derde vraag is het monetair beleid. Wat zal de Amerikaanse centrale bank in maart doen?’

‘Er is gigantisch veel onzekerheid. En omdat België een open economie is, zijn we daar zeer onderhevig aan.’

Een extra tegenvaller voor ons land is dat de Europese Commissie de overwinstrulings heeft vernietigd, waardoor België als investeringsland veel minder aantrekkelijk wordt.
Van Overtveldt: ‘Zonder die rulings zouden veel van die multinationals hier wellicht niet hebben geïnvesteerd. Dan hadden we ook de jobs niet gehad, noch de sociale bijdragen die de multinationals al die jaren betaald hebben.’

Maar intussen moeten die bedrijven samen wel 700 miljoen euro terugbetalen.
Van Overtveldt: ‘Mevrouw Vestager (Europees commissaris voor Mededinging, red.) heeft het recht om die rulings in vraag te stellen. Maar wat me enorm stoort, is dat ze wil dat we die bedragen terugvorderen van de bedrijven. Als Europa model wil staan voor rechtszekerheid, moet je zo’n dingen niet doen. Europa is daar op een brutale manier in tegenspraak met zichzelf.’

(op dreef) ‘Wat Europa doet, is buitengewoon lichtzinnig. Het gaat om contractbreuk. Je bent een engagement aangegaan met die bedrijven en dan moet je plotseling zeggen dat het maar om te lachen was. Dat is zeer schadelijk voor onze reputatie.’

‘Het is volstrekt naïef om te denken dat die bedrijven hun portefeuille gaan openen en braafjes betalen. In hun plaats zou ik dat ook niet doen.’

Vestager vindt dat de multinationals hun rulings beter bij Europa hadden aangemeld. Dan hadden ze de huidige problemen kunnen vermijden.
Van Overtveldt: ‘Ik vind dat een zwak argument, want bij mijn weten is dat geen verplichting. Bovendien is dat niet mijn verantwoordelijkheid, maar die van de regering die tien jaar geleden aan de macht was.’

‘Ik vind dat mevrouw Vestager nogal selectief tewerk gaat. Ze zou beter haar verantwoordelijkheid nemen en alle landen die dit soort rulings hebben aanpakken. Ik ben zeer benieuwd of ze ten aanzien van Luxemburg op dezelfde manier gaat handelen.’

Hoe gaat u op langere termijn België weer aantrekkelijk maken als investeringsland?
Van Overtveldt: ‘We zijn voorstellen aan het uitwerken die we in de regering op tafel leggen. En we gaan daar geen zes maanden mee wachten. Bij de begrotingscontrole in maart doen we een voorstel. Met ons tarief van 34 procent en de bestaande aftrekken zijn we internationaal niet meer competitief. We moeten daar iets aan doen.’

Moeten we zoals Ierland de vennootschapsbelasting verlagen naar 12,5 procent?
Van Overtveldt: ‘Ik herinner me zeer goed dat toen Ierland tijdens de eurocrisis zwaar in de problemen kwam de Franse president Nicolas Sarkozy fors uithaalde naar het lage Ierse belastingtarief voor bedrijven. Maar de Ieren hebben voet bij stuk gehouden. Volgens mij heeft het spectaculaire herstel van de Ierse economie veel te maken met die lage vennootschapsbelasting.’

En dus, copy-paste?
Van Overtveldt: ‘Uiteraard kijk ik met veel aandacht naar het Iers systeem. Maar ik vrees dat we dat in België niet kunnen doen. Wel mogelijk is een duaal systeem zodat bedrijven kunnen kiezen tussen het tarief van 34 procent met aftrekken zoals de notionele intrestaftrek en een lager tarief van 20 of 22 procent zonder aftrekken. Dat is eenvoudig en zal door Europa worden aanvaard.’

Dat zal wel geld kosten.
Van Overtveldt: ‘Dat valt af te wachten. Het is niet uitgesloten dat een verlaging van het tarief leidt tot een toename van de inkomsten. Dat hebben we gezien toen Vlaanderen de successierechten heeft verlaagd.’

Kom je met zo’n duaal systeem wel tegemoet aan de multinationals die klagen dat ze hun overwinstruling niet meer hebben?
Van Overtveldt: ‘Ze kunnen ook kiezen voor dat verlaagde tarief. Als je internationaal vergelijkt, denk ik dat we met een tarief van 20 procent weer op de kaart staan. Met een tarief van 34 procent zonder substantiële aftrekken val je niet meer in de prijzen. Hopelijk ziet iedereen in de regering in dat we een probleem hebben om competitief te blijven.’

Wat vindt u van de plannen die Europees commissaris Pierre Moscovici deze week voorstelde om de fiscale achterpoorten voor multinationals te sluiten?
Van Overtveldt: ‘Ik ben voorstander van een zo groot mogelijke transparantie. Zodat iedereen weet wie wat doet en wie wat toestaat. Er zijn nog veel te veel grijze zones. Maar ik heb mijn bedenkingen bij de tendens de belastingen overal in de EU op dezelfde leest te schoeien. Er kunnen uiteraard afspraken zijn. Maar we moeten erg opletten om niet te ver te gaan.’

‘Ten eerste zie ik altijd de tellers omhoog gaan, zodra ik in Europa hoor spreken over belastingen. Het gaat nooit om minder taksen. Ten tweede is er een groot verschil tussen wat kleine landen en grote landen kunnen doen om buitenlandse investeerders aan te trekken. Als alle andere omstandigheden gelijk zijn, kiezen grote investeerders altijd voor grote landen, omdat ze daar meer schaalvoordelen genieten. Duitsland heeft een immens voordeel op België. En dus moeten kleine landen altijd ruimte behouden om hun geografisch nadeel te compenseren via de fiscaliteit. En ten derde is er de monetaire unie. We zijn in België de macht over de rente en de wisselkoers kwijt. Als we nu ook nog de macht over ons fiscaal beleid verliezen, wat gaan we dan doen als onze economie eens echt in de penarie zit?’

Ondertussen wordt op Europees niveau gesproken over een tobintaks, waarover deze zomer een beslissing moet vallen. Kan zo’n tobintaks boven op de speculatietaks?
Van Overtveldt: ‘Dat zijn twee verschillende taksen. De speculatietaks is op de meerwaarde, de tobintaks op de transacties. Maar als we de tobintaks invoeren, moeten we de beurstaks opnieuw tegen het licht houden.’

Er waren geruchten dat België de onderhandelingstafel over de tobintaks zou verlaten.
Van Overtveldt: ‘Ik ben altijd aan tafel blijven zitten. Maar het voorstel dat nu op tafel ligt, is in strijd met het regeerakkoord. Er mag geen impact zijn op de indekkingsmogelijkheden van bedrijven, verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen en de overheidsschuld. Als het voorstel niet wijzigt, is er een probleem.’

U hebt recentelijk de deur op een kier gezet voor een aanpassing van de speculatietaks. ‘Als zou blijken dat er een impact zou zijn op de reële economie, moeten we ons bezinnen’, zei u. Is er al een impact?
Van Overtveldt: ‘Ondanks sommige kreten heb ik nog geen zo’n signalen opgevangen. Ik verwacht niet dat bedrijven problemen zullen krijgen om zich te financieren. Maar als dat wel het geval zou zijn, dan moeten we de koe bij de horens vatten.’

‘Bovendien moeten we vermijden dat massaal instrumenten ontwikkeld worden om de taks te vermijden. Daarom heb ik aan de toezichthouder FSMA gevraagd om dat zeer nauw in de gaten te houden. Als dat op grote schaal zou gebeuren, moeten we bekijken of we de scope moeten aanpassen.’