Advocaat veroordeeld tot pen en papier

Ook in 2019 blijven strafpleiters vastgeketend aan pen en papier. Advocaten die voor hun cliënt een strafdossier inkijken op de griffie zullen nog altijd geen smartphone of handscanner mogen gebruiken om de tientallen of soms honderden bladzijden te fotograferen of te kopiëren.

Dat blijkt uit een advies van de Gegevensbeschermingsautoriteit, die toeziet op de het respect voor de privacyregels, aan minister Geens (CD&V). Die wilde met een wetswijziging eindelijk komaf maken met de ‘middeleeuwse’ regel dat advocaten lijvige strafdossiers enkel kunnen overpennen.

Geens wilde toelaten dat ze ‘met hun eigen middelen, gratis en ter plaatse’ een kopie nemen van het strafdossier of stukken die ze mogen inkijken. ‘Het recht op toegang tot het dossier is een determinerend recht van de verdediging. Dat recht moet evolueren met de technologische instrumenten waarover advocaten beschikken, zoals leespennen, handscanners, draagbare kopieermachines en camera’s van smartphones’, argumenteerde de minister.

Maar de Gegevensbeschermingsautoriteit brengt een ongunstig advies uit over de maatregel. Ze doet dat omdat de wet nu eenmaal in bepaalde gevallen alleen het recht geeft om een dossier in te zien en in andere om ook kopies te krijgen. ‘Er kan geen sprake van zijn dat onderscheid te omzeilen door de mogelijkheid te bieden kopies te nemen terwijl het uitsluitend is toegelaten het dossier in te zien’, stelt de privacywaakhond. ‘De mogelijkheid met eigen middelen kopies te nemen zou dus alleen kunnen als het nemen van kopies toegelaten is.’

Kunst- en vliegwerk

De maatregel van Geens moest soelaas bieden na jaren van kunst- en vliegwerk. Om te beginnen hield elke griffie er jarenlang haar eigen regels op na. In de ene rechtbank mochten advocaten wel foto’s nemen van het strafdossier, in de andere niet. In juni vorig jaar kondigde Geens aan dat het College van de Hoven en Rechtbanken eindelijk een uniforme werkwijze zou opleggen. ‘Dat betekent dat men digitale kopieën mag nemen’, liet de minister optekenen in Het Belang van Limburg.

Maar in april van dit jaar draaide dat volledig anders uit, tot grote ergernis van de advocaten. Het College van Hoven en Rechtbanken had wel een richtlijn uitgevaardigd, maar die legde voor eens en voor altijd een verbod op om te fotograferen of te scannen. ‘Pen en papier mogen de advocaten wel nog gebruiken op de griffie’, verduidelijkte de voorzitter van het College, Antoon Boyen, in Het Laatste Nieuws. ‘Wij vragen enkel een toepassing van de wet. Het kan zijn dat de wet niet is aangepast aan het huidige digitale tijdperk. Maar dan is het aan de minister van Justitie en het parlement om daar iets aan te doen’, stelde de magistraat.

Geens probeerde dat uiteindelijk ook te doen, al was hij er niet van overtuigd dat hij de wet moest veranderen om de praktijk met smartphones en scanners toe te laten. Hij verwees daarbij naar de digitalisering van de justitie.

Maar ook de digitalisering van de strafdossiers brengt geen soelaas. In sommige rechtbanken kunnen advocaten het strafdossier inkijken op een computer in de griffie. Maar ook dan geldt het verbod om een kopie te maken op een geheugenstick of om foto’s te maken van het computerscherm. Dat leidt op sommige plaatsen tot al even kafkaiaanse toestanden waarbij advocaten het dossier dan maar luidop aflezen van het scherm en alles met een dictafoon opnemen.

Wapengelijkheid

De situatie stuit veel advocaten tegen de borst omdat ook het recht op verdediging bij een onderzoek in het gedrang komt. Is er nog een ‘wapengelijkheid’ met de openbaar aanklager als een verdachte op deze manier zijn dossier moet inkijken?

De praktijk raakt ook aan de wapengelijkheid tussen de partijen als er geen mogelijkheid is om met eigen middelen een gratis kopie te nemen. Op alle griffies moet men ‘expeditierechten’ betalen per bladzijde die door de griffie wordt afgedrukt. Dat kan oplopen tot 1.450 euro, terwijl in andere landen, zoals Frankrijk, zo’n eerste kopie gratis is. Ook in Nederland staat het gerecht al veel verder met het afleveren van elektronische kopies van het strafdossier.