Ernstige vragen bij bodycams politie

Het debat over politiegeweld - zowel tegen als door de politie - woedt volop. Allerlei filmpjes duiken op van politie-interventies die uit de hand zijn gelopen. Burgers filmen de politie vaak met hun smartphone, maar in ons land gebruiken ook steeds meer politiekorpsen bodycams om alles vast te leggen. Het Controleorgaan op de politionele Informatie, de privacywaakhond van de politie, stelt in een nieuw advies vast dat 'het gebruik van bodycams door de politiediensten in razendsnel tempo toeneemt'. 'Binnen afzienbare tijd zal de bodycam structureel deel uitmaken van het politie-uniform', luidt het.

Naar aanleiding van de Black Lives Matter-betoging van zondag zei de korpschef van de zone Brussel Hoofdstad-Elsene, Michel Goovaerts, gisteren nog in Het Laatste Nieuws dat ook zijn zone testen doet met bodycams. 'Bij elke interventie staan meteen omstanders klaar om te filmen. Dat voelt alsof mensen hen willen betrappen. Daarom testen we nu bodycams uit in de zone. Dan filmen we de interventie zelf tenminste van A tot Z en hebben we achteraf het hele plaatje. Ergens is het erg dat het zover moest komen.'

Maar het Controleorgaan waarschuwt in zijn advies van 30 pagina's dat er ‘ernstige vragen zijn bij de werkbaarheid van het wettelijk kader van het gebruik van bodycams op het terrein'. 'Juridisch brengt dat meer problemen met zich mee dan de wetgever had geanticipeerd.' 

Zo hebben de bodycams ook een 'stand-bymodus' waarbij zonder verwittiging ook al gefilmd wordt, wat onwettelijk en strafbaar is. En dus kan ook elk bewijs dat de politie op die manier wil leveren onrechtmatig zijn. Het Controleorgaan roept alle politiediensten op 'deze onwettige praktijk onmiddellijk te stoppen'.

En mag u als burger ook de beelden van de bodycam zien? Sommige politiezones hebben wel een regeling om de politieambtenaar die de bodycam gebruikte toegangsrechten te geven tot de beelden. Het Controleorgaan 'ziet niet in waarom die rechten niet zouden gelden voor de burger van wie de beelden zijn opgenomen', behalve als de opnames om operationele redenen nodig zijn.

Heimelijk

Bovendien wordt er met bodycams niet alleen gefilmd, maar ook geluid opgenomen. Dat leidt volgens het Controleorgaan tot een complex samenspel van wetten, zoals die op de bescherming van het communicatiegeheim, en creëert dus rechtsonzekerheid.

Het is ook niet zeker of het heimelijk - 'niet-zichtbaar' - gebruik van de bodycams geen inbreuk is op het strafwetboek. Maar tegelijk is de verplichting eerst mondeling te waarschuwen dat er gefilmd wordt vaak onmogelijk te respecteren, omdat veel politie-interventies nu eenmaal onvoorspelbaar zijn.

Ongelijke behandeling

De politiekorpsen gebruiken de bodycams in zeer uiteenlopende situaties. Het Controleorgaan pleit voor 'een zekere mate van uniformiteit'. Daarvoor is een richtlijn van de minister nodig. Want een te ruime invulling van de omstandigheden waarin politiemensen bodycams kunnen gebruiken, houdt gevaren in, zowel voor de relaties met de burgers als voor de politiemensen die overdreven voorzichtig zouden worden.

Ook hoe de beelden worden opgeslagen hangt af van het gebruikte camerasysteem, zo blijkt. Het Controleorgaan stelt voor een minimale bewaartermijn te hanteren om de beelden te kunnen controleren. De uiteenlopende bewaartermijnen leiden hoe dan ook tot een 'ongelijke behandeling' van de burger die de beelden wil bekijken.