'Politiek moet immuniteit asbestproducenten opheffen'

De Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg in Brussel heeft een man in het gelijk gesteld die een procedure had aangespannen tegen het bouwbedrijf Eternit, dat vandaag Etex heet. De man groeide op in de schaduw van de asbestcementfabriek van Eternit in Kapelle-op-den-Bos. Zijn ouders en twee broers overleden aan longvlieskanker, de ongeneeslijke ziekte die verband houdt met de blootstelling aan asbest, waar hij zelf ook aan lijdt.

De rechter volgt de redenering dat Eternit, dat in 1997 stopte met de productie van asbest, door de ziekte van de man een 'opzettelijke fout' heeft gemaakt. Hij voert aan dat het bedrijf wist dat werknemers, hun gezinnen en omwonenden van de Eternit-fabriek risico's liepen en spreekt van 'bedrog om zichzelf een financieel voordeel te verschaffen'. Er was volgens de rechter ook sprake van 'systematische manipulaties' en een 'bewust verkeerde voorstelling van zaken' om de schade door asbest te verbergen.

Daarom moet het bedrijf Eric Jonckheere, de man die het geding aanspande en ook voorzitter is van de vereniging van asbestslachtoffers in België, een voorlopige schadevergoeding van 50.000 euro betalen. Eternit stapt naar het hof van beroep tegen het vonnis. Het zegt zich 'aan de wetten en wetenschappelijke kennis van die tijd gehouden te hebben' en 'nooit de intentie gehad te hebben enige ziekte te veroorzaken'.

Cassatie

Volgens Jonckheere zet het vonnis de deur open voor asbestslachtoffers in ons land om procedures aan te spannen tegen Eternit. Het precedent zit voor hem in het feit dat de rechter Eternit veroordeelt, hoewel de man al een vergoeding uit het Asbestfonds heeft gekregen. Dat wordt gefinancierd door de overheid en alle bedrijven in ons land. In 2022 keerde het Asbestfonds 20,2 miljoen euro uit aan asbestslachtoffers.

Wettelijk is vastgelegd dat wie een schadevergoeding uit dat fonds krijgt geen burgerlijke procedure meer mag aanspannen, tenzij zoals in het geval van Jonckheere een opzettelijke fout wordt aangetoond. 'Toch verwacht ik niet dat het nu tot een tsunami van procedures komt', zegt experte aansprakelijkheidsrecht Evelien de Kezel (Universiteit Antwerpen). 'Het blijft bijzonder duur om zulke zaken aan te spannen, met juridische kosten die al snel oplopen tot 10.000 euro.'

Bovendien bestaat de kans dat het vonnis nog sneuvelt voor het hof van beroep of daarna in cassatie. 'De voorwaarden in de wet van het Asbestfonds om een opzettelijke fout bewezen te krijgen zijn bijzonder streng. Omdat alle bedrijven evenveel bijdragen aan het Asbestfonds genieten ze de facto immuniteit. Een rechterlijke uitspraak is één ding, maar alleen de politiek kan die voorwaarden aanpassen.'

Wetsvoorstel

In het federaal parlement trekt vooral Valerie Van Peel (N-VA) aan die kar. Ze kondigde haar afscheid van de politiek aan nadat een voorstel om de immuniteit uit de wet te halen door de meerderheid werd weggestemd. Van Peel wil ook een hogere bijdrage voor het Asbestfonds van bedrijven die asbest produceerden. In een gelijkaardig wetsvoorstel van Groen-Kamerlid Kristof Calvo staat die vraag ook.

'De bedoeling is mijn wetsvoorstel nog voor de verkiezingen opnieuw ter stemming voor te leggen', zegt Van Peel. 'Ik kan alleen maar hopen dat dit meerderheid en oppositie overstijgt. Alleen als de immuniteit van de asbestproducerende bedrijven verdwijnt, komen we tot een echte erkenning van de slachtoffers.'