Vakbondsstrijd in bedrijven barst los

Een kleine 2 miljoen werknemers kunnen tussen 16 en 29 november hun vakbondsafgevaardigden in hun bedrijf kiezen. Die verkiezingen moesten normaal in mei plaatsvinden, maar door de corona-uitbraak werden ze uitgesteld. Hoewel we net als toen in een coronagolf zitten, kunnen de meeste bedrijven nu wel blijven draaien. Ongeveer de helft van de werknemers kan online of per brief stemmen, om nodeloos contact tussen werknemers te vermijden.

De sociale verkiezingen, waarbij zowel vertegenwoordigers voor de ondernemersraad als voor het comité voor preventie en bescherming op het werk worden gekozen, leiden doorgaans niet tot grote verrassingen. Als de trend van de vorige stembusslagen zich doorzet, wordt het ACV afgetekend de grootste vakbond. Bij de verkiezingen van 2016 haalde de christelijke bond ongeveer de helft van alle stemmen binnen. Het socialistische ABVV kreeg toen een derde van de stemmen.

Sinds het ACV in de jaren 70 het ABVV voorbij heeft gestoken, is de kloof tussen beide vakbonden alleen groter geworden. Dat is een gevolg van de de-industrialisering en het toegenomen belang van de dienstensector. Het ABVV staat traditioneel sterk bij arbeiders in industriële bedrijven, terwijl het ACV het beter doet in onder meer de zorg.

Opkomst ACLVB

Zowel in 2012 als 2016 verloren het ACV en het ABVV marktaandeel aan de liberale vakbond ACLVB. Vier jaar geleden haalde de blauwe vakbond 12 procent en ook nu hoopt hij enkele procentpunten te winnen. De NCK, waarvoor enkel kaderleden kunnen stemmen en die in een beperkt aantal bedrijven opkomt, speelt een kleinere rol. In principe mogen enkel het ACV, het ABVV, de ACLVB en de NCK lijsten indienen voor de sociale verkiezingen.

Voor de vakbondstoppers zijn de sociale verkiezingen een graadmeter voor hun populariteit op de werkvloer. Toch wordt op nationaal niveau nauwelijks campagne gevoerd. De realiteit is immers dat de meeste werknemers niet stemmen uit ideologische overwegingen of uit voorkeur voor een figuur als ACV-voorzitter Marc Leemans of ABVV-voorvrouw Miranda Ulens. Ze kiezen voor de vertegenwoordiger in hun bedrijf die ze vertrouwen. Voor vakbonden is het voortdurend investeren in de vorming van hun kandidaten daarom een efficiëntere campagnestrategie dan uitpakken met affiches of slogans.

Ontslagbescherming

Bedrijven met minstens 100 werknemers moeten een ondernemingsraad oprichten. Daarin moet de bedrijfsleider de vakbonden op de hoogte houden over de gang van zaken. Het comité voor preventie en bescherming op het werk, dat instaat voor het welzijn van de werknemers, moet worden opgericht als het bedrijf minstens 50 werknemers telt. In kleinere bedrijven zijn er geen officiële inspraakorganen.

In meer dan 7.000 bedrijven vinden verkiezingen plaats voor het comité voor preventie en bescherming op het werk en in bijna 4.000 daarvan ook voor de ondernemersraad. Meer dan 130.000 werknemers zijn kandidaat. Ze genieten de komende vier jaar van een uitgebreide ontslagbescherming. Vanuit werkgevershoek is er dikwijls kritiek op die ontslagbescherming: sommige werknemers zijn volgens hen enkel kandidaat om daarvan te profiteren.