De onvermijdelijke val van de regering

Na het woelige Kamerdebat donderdag, waarin een wisselmeerderheid in een aangescherpte resolutie vroeg aan de regering om het VN-migratiepact goed te keuren, was geen zachte landing meer mogelijk. Achter de schermen begon premier Michel de voorbereidingen om snel te kunnen schakelen naar een minderheidskabinet, wordt bevestigd aan De Tijd. De grondwet werd nog eens grondig nagekeken en de coalitiepartners onderzochten hoe de N-VA-ministers vervangen zouden worden. Het eindspel was ingezet.

Tot dan had premier Michel de piste opengehouden om naar Marrakesh te gaan, maar zich later bij de VN in New York te onthouden, bij gebrek aan consensus in zijn regering. Dat had de premier laten verstaan in zijn contacten met N-VA-vicepremier Jan Jambon, die daarbij zelf duidelijk had gemaakt dat de N-VA niet kon leven met een goedkeuring van het VN-pact, zelfs niet als daar een interpretatieve nota aan te pas kwam.

Doodsteek

Open VLD en CD&V waren echter geschandaliseerd toen de premier zich donderdag in de Kamer in vaagheid hulde om zijn regering te redden. Met een wisselmeerderheid scherpten ze een resolutie aan, waarin ze vroegen aan de regering om het migratiepact goed te keuren. 'Dat is de doodsteek geweest, daar is het gekanteld', menen ze bij de N-VA. De kans was verkeken dat Michel vrijblijvend naar Marrakesh zou gaan om zijn gezicht te redden, zonder de regering te binden. 

'De andere coalitiepartners wilden ons verschalken door de premier naar Marrakesh te laten gaan en ons voor voldongen feiten te plaatsen', luidt het bij de N-VA. 'Wij wilden daarom de puntjes op de i zetten.' De partij vroeg dat het VN-migratiepact op de agenda van de ministerraad werd gezet, in de hoop dat alsnog een compromis kon worden gevonden. Zaterdag deed Bart De Wever nog een oproep: hij vroeg aan de coalitiepartners om zich soepel op te stellen en in te gaan op het laatste bod, een onthouding. 

Teerling geworpen

Het werd de N-VA in de loop van zaterdag duidelijk dat de teerling al was geworpen. 'We zagen dat geen aanstalten meer werd gemaakt om ons bod te overwegen. Er was geen kern gepland, maar onmiddellijk een ministerraad. Dan weet je hoe laat het is', zegt een N-VA'er. Na hooguit een halfuur eindigde de laatste ministerraad van de Zweedse coalitie met het ontslag van de N-VA-ministers.

Nadien hadden Michel en Jambon nog een discreet laatste onderhoud. Na ruim vier jaar hechte samenwerking weten ze elkaar te appreciëren en dat lieten ze nog eens blijken. 'Ongelofelijk spijtig dat het zo is gelopen', klonk het bij het afscheid.

De ontgoocheling is groot, het had niet zo moeten lopen, is het gevoel bij de N-VA. Bart De Wever zette de minderheidsregering meteen weg als een 'Marrakeshcoaitie', maar verwijt de premier zelf niets. Integendeel, De Wever is ervan overtuigd dat Michel tot donderdag, tijdens het parlementair debat, zijn regering nog heeft proberen te redden. En dat de christendemocraten en liberalen erop speculeerden dat de Vlaams-nationalisten nog wel zouden plooien. Er was toen geen plan B.

Onvermijdelijk

De liberalen en christendemocraten zagen geen enkele reden om de bocht van de N-VA mee te maken. Waarom dat cadeau geven aan de N-VA, die de coalitiepartners al langer geselde met haar harde taal in het migratiedebat? Dat had alleen maar gezichtsverlies opgeleverd, want voor CD&V en Open VLD is de kwestie evenzeer een zaak van principes geworden, zoals Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten en CD&V-voorzitter Wouter Beke aangaven.

Vandaar ook de felle reactie donderdag in het parlement, toen CD&V en Open VLD begrepen dat premier Michel alsnog een compromis met de N-VA leek te overwegen. 'Na zelf de steun te hebben gevraagd van het parlement, dreigde die artistique flou de positie van de premier zelf te verzwakken', luidt het bij CD&V.

Niemand bij CD&V of Open VLD geloofde dat de N-VA nog echt een uitweg zocht uit de crisis. 'Het was de voorbereiding van de confrontatie. Anders maak je de premier toch niet belachelijk, door te spreken over zijn vakantieplan om naar Marrakesh te gaan, zoals N-VA-fractieleider Peter De Roover deed', merkt een CD&V-topper op.

De piste van een onthouding in New York was geen optie meer, de coalitiepartners hadden de knop omgedraaid. Ofwel plooide de N-VA, ofwel moest ze maar opstappen. De ultieme oproep van De Wever om alsnog soepel te zijn, viel in dovemansoren. 'Je kan niet ten oorlog trekken en dan vragen om de vredespijp te roken', klinkt het op het CD&V-hoofdkwartier.

Het is helemaal gelopen zoals oud-premier en minister van staat Mark Eyskens (CD&V) op 3 december tweette. 'Als de premier niet naar Marrakesh mag, dan moet hij een mandaat vragen aan het parlement, en dan moeten de N-VA-ministers opstappen. Er moet verder worden gewerkt met een minderheidskabinet.' Eyskens kende blijkbaar stap na stap het scenario.

Was de crisis over het VN-migratiepact onvermijdelijk, dan was de val van de regering-Michel I dat blijkbaar ook.