Geens teruggefloten over digitalisering justitie

Tal van advocaten pikken het niet dat minister van Justitie Koen Geens (CD&V) alle advocaten verplicht te betalen om processtukken digitaal in te dienen.

De overheid had daarvoor een eigen gratis systeem opgericht, e-Deposit. Maar Geens heeft in oktober vorig jaar alle advocaten verplicht daarvoor een portaal te gebruiken dat de Orde van Vlaamse Balies ontwikkeld heeft. Nu moeten de advocaten elke keer een vergoeding betalen aan de balies als ze conclusies, processtukken en andere documenten digitaal willen indienen bij de rechtbanken, parketten en hun griffies. Wie het portaal niet wil gebruiken, heeft geen andere keuze dan alles zoals weleer op papier in te dienen.

Er zijn bij de Raad van State al zeker zes procedures opgestart tegen de maatregel. In een van die zaken heeft de auditeur bij de Raad van State Geens teruggefloten. De Tijd kon het verslag van de auditeur inkijken.

‘Door de toegang tot de digitale communicatie met Justitie integraal onder het beheer te plaatsen van een informaticasysteem van de beroepsorganisatie overschrijdt de minister zijn bevoegdheid zoals die is afgebakend door het Gerechtelijk Wetboek’, besluit de auditeur.

Extern systeem

Volgens de auditeur bepaalt de wet uitdrukkelijk dat de elektronische communicatie tussen de actoren van justitie alleen mag gebeuren via ‘informaticasystemen van Justitie’. Dat strookt niet met de beslissing van de minister alle advocaten te verplichten een extern systeem, beheerd door de balies, te gebruiken. Dat systeem, dat de naam DPA-deposit kreeg, is een project van de Orde van Vlaamse Balies (OVB) en de Franstalige en Duitstalige orde OBFG.

De auditeur wijst erop dat het systeem van de overheid het op zich al mogelijk maakt conclusies en overtuigingsstukken digitaal in te dienen. Daar een betalende interface tussen schuiven was geen must. Het systeem van de overheid werd trouwens vroeger ook al zonder portaal gebruikt in burgerlijke zaken bij de hoven van beroep. Advocaten die de interface niet gebruiken, ‘wordt de elektronische toegang tot de rechtsgang ontzegd’, schrijft de auditeur.

Maar voor de balies en de Orde van Vlaamse Balies staan miljoenen euro’s op het spel. Ze hebben in december 2014, kort na het aantreden van Geens als minister van Justitie, een vennootschap opgericht om het digitale systeem te ontwikkelen. Die vennootschap, Diplad, heeft al zware ontwikkelingskosten gemaakt. In de recentste jaarrekening is sprake van 2,4 miljoen euro aan opgestapelde verliezen. Vorig jaar is nog 411.000 euro verlies gemaakt. De schulden, op korte en op lange termijn, zijn opgelopen tot meer dan 6 miljoen euro. In mei moesten de Vlaamse balies ingrijpen via een kapitaalverhoging.

No way back

Voor de balies is het cruciaal dat de kraan met inkomsten blijft stromen. Als de Raad van State de auditeur volgt en de betalende interface op de helling zet, zullen de balies andere oplossingen moeten zoeken om de schuldenberg weg te werken. Hugo Lamon van de Orde van Vlaamse Balies wijst wel op de intrinsieke voordelen van het systeem DPA-deposit. Volgens hem is er ‘no way back’.

Advocate Ann Coolsaet, die de procedure voor de Raad van State voert, geeft op dit moment liever geen commentaar. Advocaat Philippe Vande Casteele, die optreedt in een van de andere procedures, reageert wel: ‘Als een overheid zelf een performant systeem ter beschikking stelt voor iedereen, gaat het toch niet op dat te belemmeren door een systeem van een beroepsorganisatie? Dat leidt tot bijkomende kosten die de advocaten doorrekenen aan hun cliënten. Dat is onbetamelijk corporatisme waaraan de overheid niet medeplichtig had mogen zijn. Dat belemmert de toegang tot de rechter. Het is ook geen deugdelijk financieel beheer.’

Minister Geens wijst erop dat het DPA-platform meer functies heeft dan e-deposit. De advocaten kunnen door het systeem in één beweging ook veel meer briefwisseling versturen. ‘Maar we blijven hard verder werken aan een justitie waarbij digitaal gecommuniceerd kan worden. Gratis is zoiets nooit, net zoals brieven per post versturen ook niet gratis is. Wie de kostprijs moet betalen is een afweging die men moet maken. Uiteraard worden zaken mettertijd goedkoper voor de klant, naarmate de investeringen zich terugverdienen.’