Racismeprotest keert zich tegen historische figuren

Het rimpeleffect van de dood van de zwarte Amerikaan George Floyd krijgt steeds grotere kringen. Standbeelden van Leopold II zijn op heel wat plaatsen het mikpunt van vandalisme. De Black Lives Matters-beweging, die oversprong vanuit de VS, vertaalt zich bij ons nu ook in protest tegen het koloniale verleden. Niet toevallig is Leopold II de kop van Jut. Zijn schrikbewind wordt verantwoordelijk geacht voor miljoenen Congolese doden.

Barbaarse praktijk

In het Antwerpse district Ekeren is dinsdag een standbeeld van Leopold II weggehaald om gereinigd en hersteld te worden, nadat het de voorbije weken meermaals het mikpunt was van vandalisme. Het standbeeld keert mogelijk nadien niet meer terug. Dat zegt districtsburgemeester Koen Palinckx (N-VA).

Ook tal van andere beelden van Leopold II ondergingen hetzelfde lot. Beelden in onder meer de tuin van het Afrikamuseum in Tervuren - dat vanuit de Congolese gemeenschap in ons land ook kritiek krijgt wegens de te paternalistische visie - in Halle en in Oostende zijn toegetakeld. In 2004 was Oostende nog in de ban van de actiegroep De Stoeten Ostendenoare die een hand afhakte van het standbeeld van Leopold. Die actie was een verwijzing naar de barbaarse praktijk van Leopolds troepen om via het afhakken van handen de orde te handhaven.

De Brusselse regering besliste eerder de Leopold II-tunnel na de afronding van de renovatie een andere naam te geven. De Brusselse staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet (sp.a) toont zich in een reactie op de protesten bereid de standbeelden van Leopold II weg te halen.

De racismeprotesten kantelen stilaan in de richting van een beeldenstorm. Opnieuw is er een parallel met de VS. Bij eerdere racismeprotesten in de VS zijn standbeelden neergehaald van historische figuren van de zuidelijke staten. Die vochten in het midden van de 19de eeuw een bloedige burgeroorlog uit met het Noorden, waarbij het Zuiden onder meer streed voor het behoud van de slavernij. De bekende vlag en andere symbolen van het Zuiden worden door Amerikaans extreemrechts nog altijd gretig gebruikt. 

Contestatie

De aanwezigheid van nakomelingen van gewezen koloniale onderdanen in Europa leidt ook hier steeds meer tot contestatie van de geschiedenis. In de Britse stad Bristol is een standbeeld van de 17de-eeuwse slavenhandelaar Edward Colston neergehaald. Heel wat straten en bekende plaatsen in Bristol dragen ook de naam van Colston. In Bristol werd hij geëerd als filantroop, omdat hij zijn rijkdom stopte in scholen, kerken en armenhuizen. De bron van zijn fortuin was eind 19de eeuw, toen het standbeeld er kwam, geen discussiepunt.

In Londen is beslist het standbeeld van de slavenhandelaar Robert Milligan bij het London Museum weg te halen. Dat is beslist door de eigenaar van de grond, maar hij krijgt rugdekking van burgemeester Sadiq Khan. Khan lanceert ook een commissie om te evalueren of belangrijke historische symbolen in het straatbeeld - van straatnamen over standbeelden tot muurschilderingen - daar nog thuishoren.

Opvallend was dat in Londen ook een standbeeld van de legendarische oorlogspremier Winston Churchill beklad is. 'Churchill was a racist', werd op het monument gespoten. Churchill is voor veel Britten de grootste held uit hun geschiedenis, waardoor de actie over het Kanaal flink wat stof deed opwaaien. Intussen worden ook bij ons nieuwe manifestaties aangekondigd.