Amnesty: 'Mensenrechten geschonden in woonzorgcentra'

De overheid wist vanaf de prille start van de coronapandemie dat bewoners van woonzorgcentra erg kwetsbaar zijn voor Covid-19 en dat snel en doeltreffend optreden daarom levensnoodzakelijk was. Maar daar kwam niets van in huis.

Dat zegt Amnesty International, dat de reactie van de overheid - in deze vooral de deelstaten - in ons land op de eerste golf van het coronavirus onderzocht. De conclusie van het rapport is dat de mensenrechten toen zijn geschonden: het recht op gezondheid, het recht op leven en het verbod op discriminatie.

De onderzoekers merken op dat er een schril contrast bestond tussen de manier waarop de ziekenhuizen de crisis konden aanpakken en de situatie in de woonzorgcentra, waar het personeel en fr bewoners zich in de steek gelaten voelden. Ze zaten volgens het rapport in 'de dode hoek van het coronabeleid'.

6.000 doden

Volgens recente cijfers van Sciensano kent ons land intussen bijna 14.000 overlijdens als gevolg van Covid-19. Daarvan waren er meer dan 6.000 te betreuren in de woonzorgcentra. Amnesty International citeert nog een hoger cijfer.

Eerder lag Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) al zwaar onder vuur voor zijn aanpak van de crisis in de Vlaamse woonzorgcentra. Deze zomer vocht hij voor zijn politieke overleven, nadat ook Artsen Zonder Grenzen een vernietigend beeld schetste van de ouderenzorg.

Nieuw onderzoek

Daar komt nu het rapport van Amnesty International bovenop. 'Dit nieuwe onderzoek bevestigt dat onze autoriteiten de woonzorgcentra in de steek gelaten hebben', zegt Wies De Graeve, de directeur van Amnesty International Vlaanderen.

Hij heeft het niet alleen over de zorg voor de bewoners, maar vindt dat ook het personeel aan zijn lot werd overgelaten. 'Er werd pas actie ondernomen toen de tragedie publiek aan de kaak gesteld werd en het ergste van de eerste fase van de pandemie al voorbij was', zegt De Graeve.

Dat mensenrechten geschonden zijn, komt omdat er te weinig beschermingsmateriaal was voor bewoners en personeel, te weinig testen en een tekort aan zorgpersoneel. Bij het begin van de pandemie werden de rusthuizen overladen met extra zorgtaken waarop ze niet waren voorbereid noch voor opgeleid, en die normaal gezien in een ziekenhuis moesten worden verstrekt. Amnesty International noemt het ook zeer problematisch dat een deel van de zieke bewoners niet toegelaten werd in ziekenhuizen.

Geen huisartsen

De Graeve wijst erop dat de toegang tot een adequate gezondheidszorg ook werd verhinderd omdat de routinebezoeken van de huisartsen werden opgeschort. 'Dat is nochtans een mensenrecht. België is zijn mensenrechtenverplichtingen niet nagekomen en voor veel bewoners had dat ernstige gevolgen. Velen kregen ondermaatse gezondheidszorg en sommige ouderen zijn daardoor waarschijnlijk vroegtijdig overleden.'

De kwaliteit van de zorg kreeg volgens Amnesty International bovendien nog een klap door de uitval van personeel in de woonzorgcentra. De organisatie registreerde getuigenissen over de verwaarlozing van bewoners, zoals een vrouw die anderhalve week geen water kreeg. In twee gevallen leidde dat volgens de organisatie mogelijk tot het overlijden van de bewoners. Ze pleit er dan ook voor in de toekomst de controlebezoeken door inspectiediensten niet meer op te schorten.

Coronacommissie

Minister Beke wilde maandag op Radio 1 niet reageren op het rapport omdat volgens hem het welzijnsbeleid tijdens de eerste golf deze zomer uitvoerig is besproken in de Corona-commissie van het Vlaams Parlement. Die kwam na hoorzittingen met 95 aanbevelingen voor de Vlaamse regering.

Een woordvoerder van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid reageerde maandag op Radio 1 dat het rapport bevestigt er zich dat dit voorjaar menselijke tragedies en schrijnende toestanden hebben voorgedaan. Volgens het agentschap zijn lessen getrokken uit de eerste golf. De testcapaciteit en de bevoorrading van beschermingsmateriaal zijn nu beter en er zijn draaiboeken voor noodsituaties.

Zorgnet-Icuro

Volgens Margot Cloet, topvrouw van de zorgkoepel Zorgnet-Icuro heeft de Vlaamse overheid echter niet alle lessen getrokken. 'Dit rapport bevestigt expliciet wat de sector al jaren aanklaagt: de huidige personeelsnorm is ontoereikend', zegt ze maandag.

'Naast de compensatiemaatregelen die tijdelijk zijn is er nog altijd geen werk gemaakt van bijkomende structurele investeringen in de ouderenzorg of van een betere waardering van het personeel,' zegt ze. 'Wat dat laatste betreft is de achterstand met het federale personeel nog groter geworden. Daar is al begin juli een sociaal akkoord gesloten.'