Langere herfstvakantie moet curve fatale knik geven

'We hadden nooit kunnen hopen dat de cijfers binnen de schoolmuren veel beter zouden zijn dan die van buiten de schoolmuren. Nu dat wel zo is, wil ik de scholen maximaal openhouden.' Dat verklaarde minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) nog geen twee weken geleden in het Vlaams Parlement. Het verschil met de huidige teneur is groot: scholen die sluiten, afstandsonderwijs her en der, en op de valreep een verlengde herfstvakantie. Het mantra van de scholen als veilige haven in de coronapandemie staat op losse schroeven.

De wetenschap steunt Weyts' stelling: de scholen zijn niet de motor van de epidemie. Toch zetten virologen hem zondag onder druk om de herfstvakantie te verlengen tot 11 november. In een ad-hocadvies vroegen twaalf experts, onder wie Erika Vlieghe, Marc Van Ranst en Geert Molenberghs, drie scenario's in overweging te nemen. De verlenging met twee dagen was een minimum. Die pauze komt overeen met anderhalf tot twee keer de incubatietijd, in principe net genoeg om de transmissiecyclus te doorbreken.

Daarmee vertoont ook Weyts' grote belofte een eerste barst: de scholen sluiten toch. Een voorbode van een verdere verstrenging in het onderwijs? 'Integendeel', zegt biostatisticus Molenberghs. Hij blijft erbij dat de scholen veilig kunnen openblijven. 'Maar scholen zijn ook geen eilanden. Ze zijn het slachtoffer van de toename in de brede samenleving.' Het virus komt van buitenaf, en niet andersom. De adempauze is er dan ook niet om de curve te keren, wel om die een fatale knik toe te brengen. 'Dit is juist een reset om de scholen daarna zo normaal mogelijk weer te openen.'

Prioriteit

De keuze om onderwijs absolute prioriteit te geven houdt dus stand. Maar zeker voor ouderejaars rijst de vraag of dat geen beleidskeuze is, eerder dan een virologisch onderbouwde optie. Heel wat studies in toonaangevende wetenschappelijke tijdschriften zoals Science wijzen uit dat scholen wel een rol spelen in de pandemie. Molenberghs countert met het strenge mondmaskerbeleid dat het Belgisch onderwijs hanteert. 'Dat maakt het ultieme verschil tussen een paar secundaire besmettingen en een reeks van clusters.'

De cijfers van de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB's), die instaan voor contacttracing, tonen dat de besmettingen beperkt blijven. De bron ligt zelden op school, veel vaker in het gezin of bij vrijetijdsbesteding. Belangrijke nuance: voor Vlaanderen zijn maar gegevens beschikbaar tot 11 oktober, toen het aantal besmettingen bij leerlingen op 1.795 lag. Aan Franstalige zijde worden de gegevens wel wekelijks bijgehouden. In de periode van 12 tot 18 oktober waren daar liefst 3.612 besmettingen onder leerlingen, een stijging van 72 procent tegenover de week ervoor.

Het Vlaams onderwijs krijgt pas woensdag zicht op de situatie van de afgelopen twee weken. 'Op basis van de verhoogde werkdruk voor de CLB's kan je er wel van uitgaan dat er een stuk meer besmettingen zijn', zegt Inge Van Trimpont, directeur bij het CLB GO!. Ook het katholiek onderwijs vermoedt een toename.

Dat vertaalt zich in het aantal scholen die sluiten. Vaak gebeurt dat uit praktische overwegingen, omdat het met de uitval van leerkrachten niet langer mogelijk is het onderwijs te organiseren. Veertien basisscholen en acht middelbare scholen waren maandag volledig dicht. Daarnaast zijn 23 basisscholen en elf middelbare scholen gedeeltelijk gesloten. In totaal gaat het om 1,4 procent van de onderwijsinstellingen, maar de cijfers houden geen rekening met scholen die kiezen voor (gedeeltelijk) afstandsonderwijs. Daarvan bestaat geen overzicht.

Universiteiten

De focus in de discussie ligt sterk op het leerplichtonderwijs, terwijl de experts vooral de hogescholen en de universiteiten in het vizier nemen. Ze pleiten al maanden voor afstandsonderwijs. 'Maar niet alle rectoren horen ons pleidooi graag', zegt Molenberghs. De KU Leuven ging maandag overstag en ging over tot 'code rood light'. In de regel gebeurt alles digitaal, tenzij voor eerstejaarsvakken en meer praktische opleidingsonderdelen als die moeilijk vanop afstand gegeven kunnen worden. Veel hogescholen zitten nog altijd in code oranje.

'In het voorjaar hebben we voorgesteld ook dit academiejaar online te gaan, maar dat was toen onbespreekbaar', zegt Molenberghs. 'Met de opstoot in de zomer waren we dan ook zeer bezorgd. Het hoger onderwijs had in code oranje of in code rood moeten beginnen.'

De sense of urgency ontbrak. In Vlaanderen pleitte vooral de KU Leuven voor een opstart in code geel (met halve bezetting van de aula's). In Franstalig België begonnen veel instellingen zelfs zonder enige noemenswaardige maatregel. De incidentie schoot pijlsnel omhoog. 'In het weekend gingen de kotstudenten naar huis. Toen was het nog maar een kwestie van tijd voor de brand oversloeg naar landelijke gebieden', zegt Molenberghs.