Lerarentekort maakt van schoolshoppen een plaag

Combineer een overbevraagde arbeidsmarkt met een comfortabel statuut van vaste benoeming en leerkrachten hebben vandaag de scholen voor het uitkiezen. Op zoek naar het beste lessenrooster en de kortste reistijd wachten sommigen tot de allerlaatste dag om een toegezegde lesopdracht te annuleren. Voor veel schooldirecteurs is het tot 31 augustus met een bang hart afwachten, leert een rondvraag bij schooldirecteurs.

‘Dit jaar neemt het schoolshoppen vreselijke proporties aan’, zegt Karin Heremans, directrice van het Koninklijk Atheneum Antwerpen. Ze zag een zij-instromer waarin de school veel geïnvesteerd had onverwacht kiezen voor een andere school. ‘Enorm ontmoedigend. Vaak wachten ze tot het allerlaatste moment om ons te laten weten dat ze toch niet komen opdagen.’

Ook Kurt Gommers, directeur van de Zaventemse school ZAVO, is een van de vele directeurs die met schoolshoppen wordt geconfronteerd. ‘Midden juli, begin augustus en vorige week lieten leerkrachten me weten dat ze er straks niet zullen zijn. Het is nu elke dag wachten op telefoons of mails die beginnen met ‘kan ik u even spreken’. Dan weet je hoe laat het is.’

Zowel in het gewoon als in het buitengewoon secundair onderwijs is er een derde meer vacatures, waardoor leerkrachten de aanbiedingen voor het uitkiezen hebben. Vaak wint de school die het dichtst bij hun woonplaats ligt of het beste lessenrooster biedt.

‘Ik begrijp de keuze van individuele leerkrachten, maar er wordt amper stilgestaan bij de impact van zo’n laattijdige annulatie’, zegt Heremans. ‘De gevolgen voor de leerlingen, de school en de ouders zijn enorm. Op een zucht voor 1 september heeft een klas plots geen leerkracht meer voor een bepaald vak.’

Grootsteden

Scholen in een grootstedelijke context zijn de grootste slachtoffers van het schoolshoppen. Leerkrachten trekken weg uit de stad om dichter bij huis te werken. Daarnaast kan de leerlingenpopulatie afschrikken. ‘We hebben meer leerlingen met een kwetsbare sociaal-economische achterstand, wat de job uitdagender maakt’, zegt Gommers. ‘Als je dat kan inruilen voor het dorpsschooltje om de hoek, is de keuze bij velen snel gemaakt.’

Recent onderzoek wees uit dat scholen met veel kwetsbare leerlingen een groter lerarentekort hebben en meer verloop in het lerarenteam zien. ‘Daardoor moeten de uitdagendste scholen met het moeilijkste publiek het redden met de minst ervaren leerkrachten’, zegt Gommers, die over de regio Brussel spreekt.

Om toch voor elk vak een leerkracht te hebben, tonen scholen zich van hun creatiefste kant. ‘We proberen online veel op te vangen. Soms wordt de opdracht verdeeld tussen de andere leerkrachten. En vorig jaar hebben we de lessen Engels door een zeer ervaren Oekraïense leerkracht Engels laten geven die nog geen Nederlands sprak’, zegt Heremans.

Andere grootstedelijke scholen kijken vol verwachting naar het experiment van de vierdaagse schoolweek. 'Als dat positief uitdraait, zullen we het ook introduceren', zegt Katrien Kovaleni, directrice van de Brusselse school Klavertje Vier. Een dag minder naar de hoofdstad pendelen kan een troef zijn om nieuwe leerkrachten aan te trekken. 'Een twijfelende leerkracht uit Limburg wil dan misschien toch blijven.'

Net voor de publicatie van dit artikel liet Kovaleni weten dat een leerkracht na tien jaar dienst de school verlaat en kiest voor een 'dorpsschooltje om de hoek'. Ze heeft nu nog negen dagen om een andere leerkracht te vinden voor een klas lagereschoolkinderen.

Gentlemen's agreement

Heremans roept op tot een gentlemen's agreement. ‘Sommige scholen zijn headhunters geworden die leerkrachten afsnoepen. Scholen zouden na 1 juli niet meer geconfronteerd mogen worden met plotse annulaties. Natuurlijk is er de vrijheid om de aantrekkelijkste job te kiezen. Maar vlak voor het begin van het schooljaar je kat sturen, dat moet eruit.’

Hoewel Lieven Boeve, de topman van de katholieke onderwijskoepel, de groeiende onzekerheid erkent, geeft hij aan dat hij weinig kan doen tegen het fenomeen. 'Wettelijk staat het werknemers vrij de eigen werkgever te kiezen. Er is maar één echte oplossing om dit fenomeen tegen te gaan: het lerarentekort structureel aanpakken door werk te maken van een grotere instroom en door de uitstroom te verminderen.'

Voor GO!-topman Koen Pelleriaux ligt de oplossing in het aantrekkelijker maken van het lerarenberoep en in de modernisering van het lerarenstatuut. 'We pleiten daarbij voor maatregelen die beginnende leerkrachten werkzekerheid en een volwaardige tewerkstelling bieden', zegt Pelleriaux.