Vlaanderen voert voor recordbedrag wapens uit

De Vlaamse wapenexport naar landen buiten Europa is vorig jaar meer dan verdubbeld van 29,9 miljoen naar 69,9 miljoen euro. Dat berekende De Tijd aan de hand van maandverslagen van het Departement Buitenlandse Zaken. Daarmee ligt de wapenexport iets hoger dan het vorige recordbedrag in 2015.

De Vlaamse wapenhandel bestaat vooral uit export van technologie, zoals beeldschermen en andere onderdelen voor militaire vliegtuigen of nachtkijkers voor geweren. Om veiligheidsredenen kan die technologie enkel met een vergunning worden uitgevoerd.

Verenigde Staten

Vooral de Verenigde Staten zijn een gretige afnemer. Vorig jaar is voor 53,7 miljoen euro naar de VS geëxporteerd. Het gaat zowel om export naar particulieren als naar de defensie-industrie en het leger. Daarna volgen Brazilië en Indonesië.

‘De cijfers schommelen van jaar tot jaar, maar dat heeft eerder met toevalligheden te maken’, zegt Diederik Cops van het Vlaams Vredesinstituut. ‘In 2015 veroorzaakte één grote bestelling een piek in de cijfers. Ook vorig jaar leidden enkele grotere deals met de VS tot een hoger totaal.’ Ook het kabinet van Vlaams minister van Buitenlands Beleid Geert Bourgeois (N-VA) benadrukt dat het totaalplaatje vooral afhangt van beperkte commerciële verschuivingen.

Wallonië

Verhoudingsgewijs blijft de Vlaamse wapenexport in vergelijking met de Waalse erg klein. In het Waals Gewest bedroeg de vergunde uitvoer in 2016 955 miljoen euro, terwijl de hele Europese Unie goed was voor 61,3 miljard euro. De Waalse cijfers van vorig jaar zijn nog niet beschikbaar.

Terwijl Vlaanderen erg voorzichtig is met uitvoer naar de Arabische wereld, exporteert Wallonië ook wapens naar bijvoorbeeld Saoedi-Arabië. De nieuwe Waalse regering, onder leiding van de Franstalige liberalen, besliste die exportvergunningen niet tegen te houden. FN Herstal, de grootste wapenfabriek van het land, is volledig in overheidshanden. Ze verschaft werk aan 8.000 mensen.

Federaal minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open VLD uitte daar al zijn teleurstelling over. ‘Je kan niet aan de ene kant wapens blijven verkopen die daar mensen aan flarden schieten en aan de andere kant als federale regering er alles aan doen om mensenlevens te redden. Dat is dweilen met de kraan open.’ Maar De Croo kleurde daarmee buiten de lijntjes van zijn bevoegdheden, want de regio’s buigen zich over de exportvergunningen voor de wapenhandel.

Meer controle

Vorig jaar verstrengde de Vlaamse regering haar Wapendecreet nog wat meer. Voortaan worden ook wapens gecontroleerd die enkel door ons land worden vervoerd. Zo wil Vlaanderen effectiever optreden tegen illegale wapentransporten. Vorig jaar is bijvoorbeeld een overbrenging naar Duitsland via Vlaanderen geweigerd omdat Koeweit het land van eindgebruik was. Vlaanderen weigerde die overbrenging omdat de wapens gebruikt zouden kunnen worden om de mensenrechten te schenden.

Toch kan de controle nog beter, vindt Vlaams Parlementslid Tine Soens (sp.a). Ze pleit ervoor niet alleen de vergunningen, maar ook de effectieve uitvoer te monitoren. Ook wijst ze erop dat het eindgebruik onbekend is.

Het Vredesinstituut noemde dat eerder al de achilleshiel van de controle op de Vlaamse wapenexport. Vlaanderen verwacht van de bedrijven dat ze alle mogelijke informatie over de effectieve eindgebruiker overdraagt, maar het is niet altijd even duidelijk hoe het die informatie ook kan controleren.

‘Een groot deel van de Vlaamse overbrenging en uitvoer gaat naar de defensiegerelateerde industrie in Europa en de VS. President Donald Trump kondigde vorig jaar een miljardendeal voor wapens met Saoedi-Arabië aan. En in Frankrijk werd afgelopen zomer duidelijk dat landen als Egypte, Saoedi-Arabië, Koeweit, Qatar en Turkije grote afnemers zijn van Franse wapens. Welke garanties heeft Vlaanderen dat onze goederen niet in die landen terechtkomen?’