Artur Mas, de 'dienaar' van Catalonië

Met wijd gespreide armen. Zo stond Artur Mas i Gavarró de afgelopen weken op de verkiezingsaffiches die het Catalaanse straatbeeld sierden. De verkiezingspropaganda kwam de 58-jarige econoom op vergelijkingen te staan met Mozes die zijn volk de weg wees naar 'het beloofde land'. Dat 'beloofde land' is in de moderne versie van het bijbelverhaal een 'soevereine Catalaanse staat in federaal Europa'.

Dat Mas streeft naar zelfbestuur voor de rijke noordoostelijke Spaanse regio, steekt hij niet onder stoelen of banken. Maar voor de vergelijking met Mozes bedankt de Barcelonees feestelijk. 'Ik ben geen messias. Ik ben geen verlosser. Ik ben enkel een dienaar van mijn land', liet hij zich enkele dagen geleden ontvallen in een gesprek met de Catalaanse krant La Vanguardia. 'Op de affiches sta ik enkel afgebeeld als een politicus die zijn volk omarmt.'

De Wever

Dat hij, net als Bart De Wever in Vlaanderen, uit is op meer autonomie voor de zowat 7,5 miljoen inwoners van zijn regio, betwist Mas niet. 'Ik leid een project dat mijn land al drie eeuwen in de ban houdt.'

Meteen geeft de vader van drie kinderen aan dat de gebeurtenissen van 11 september 1714 voor heel wat Catalanen nog steeds gevoelig liggen. Die dag diende een Frans-Spaanse alliantie de Catalanen tijdens een slag bij Barcelona een gevoelige nederlaag toe. Het einde van de zogenaamde Spaanse Successieoorlog betekende meteen ook het einde van het Catalaanse zelfbestuur.

Maar een deel van de Catalaanse bevolking heeft de hoop op een terugkeer naar meer autonomie nooit opgegeven. Als leider van de rechts-nationalistische Convergència i Unió (CiU) loopt Artur Mas voorop in de strijd.

Industriegeslacht

Dat heel wat Catalanen vandaag hun hoop op de afstammeling van een industriegeslacht gevestigd hebben, is verre van vanzelfsprekend. Politiek zit Artur Mas immers niet in het bloed. Als kind droomde de liefhebber van Franse literatuur - in zijn boekenkast heeft hij aardig wat plek gereserveerd voor het werk van Charles Baudelaire, Paul Verlaine en Victor Hugo - ervan brandweerman, agent of architect te worden.

Maar uiteindelijk opteerde hij voor een opleiding in de Economische Wetenschappen. Met dat diploma op zak ging hij aan de slag in de privésector.

Politieke wereld

In 1982 kwam Mas een eerste keer met de politieke wereld in aanraking toen hij een job aanvaardde als medewerker op het overheidsdepartement Handel, Consumptie en Toerisme. Zijn belangrijkste taak bestond erin buitenlandse investeringen aan te trekken.

Een grote toekomst op het politieke voorplan zag hij nog steeds niet voor zich weggelegd. 'Ik ben geen politiek dier', houdt hij tot vandaag vol. 'Als Catalonië geen abnormaal land was, zou ik nooit in de politiek gegaan zijn', voegt hij eraan toe.

Zijn eerste politieke stappen deed de man die in een volgend leven graag als Parijzenaar zou terugkeren, in 1987 in de gemeenteraad van Barcelona. Acht jaar later brak hij op regionaal vlak door en veroverde hij een zitje in het Catalaanse parlement.

Een haantje-de-voorste toonde hij zich allerminst. Hij zocht evenmin de schijnwerpers op. Integendeel, bescheidenheid en degelijke saaiheid waren zijn handelsmerken. De beleefde, niet onaardig ogende, plichtsbewuste vader kreeg het predikaat 'ideale schoonzoon' opgeplakt.

Ideale schoonzoon

Jordi Pujol, hét icoon van het Catalaanse nationalisme, zag evenwel meer in Mas dan louter de ideale schoonzoon. De man die 23 jaar lang aan het hoofd stond van de Catalaanse regering, nam hem al snel onder zijn beschermende vleugels. Eerst als adviseur, later als minister en uiteindelijk als zijn kroonprins. Het leverde Mas de bijnaam 'El Principito', de kleine prins, op.

Nadat hij twee jaar 'proefgedraaid' had als voorzitter van de CiU, mocht Mas in 2003 zijn vleugels uitslaan en als CiU-voorman een gooi doen naar het premierschap van Catalonië. Zelfs zonder de welbespraaktheid en het charisma van zijn leermeester wist hij de meeste zetels in de wacht te slepen.

Maar uiteindelijk belandde hij toch op de oppositiebankjes door een linkse 'entente'. Die alliantie deed 'El Guapo' (de knapperd) drie jaar later, bij de volgende regionale stembusslag, opnieuw in het zand bijten.

Opluchting

De opluchting in het kamp van de CiU was dan ook immens groot toen Mas eind 2010 eindelijk de oppergaai afschoot. De 'kleine prins' kon zich ontpoppen tot 'koning'.

Maar de zege bij de regionale stembusslag leek meer op een vergiftigd geschenk. De wereldwijde financiële en economische crisis en de Spaanse vastgoedcrisis hadden ook hun sporen nagelaten in Catalonië. Economisch ging het de regio allerminst voor de wind en de overheidsfinanciën oogden belabberd.

Schoonmaak

Met zijn regeringsploeg had de polyglot - naast Spaans en Catalaans spreekt Mas ook Frans en Engels - de weinig benijdenswaardige taak grote schoonmaak te houden. Om het tekort op de begroting en de schuldenberg van 40 miljard euro te slopen werkte Mas een draconisch saneringsplan uit. Vooral de gezondheidszorg en het onderwijs - twee sectoren die in Spanje tot het bevoegdheidsdomein van de regio's behoren - waren het kind van de rekening.

De bezuinigingsronde kwam de populariteit van Mas niet ten goede. Op het hoogtepunt van de protestacties van de 'indignados' moesten Mas en zijn ministers zelfs per helikopter naar het parlement gevlogen worden omdat boze, verontwaardigde Catalanen de toegang tot het gebouw blokkeerden uit onmin met de besparingen in de gezondheidszorg en het onderwijs.

Afgelopen zomer beleefde de CiU-leider een nog pijnlijker moment. De fiere Catalaan moest toegeven dat zijn regio op zwart zaad zat. Slechts één uitweg restte hem om het hoofd boven water te houden: aankloppen bij het noodfonds voor de regio's dat de Spaanse regering in het leven geroepen had.

Onafhankelijkheidsmars

Nadat op 11 september 2012 - exact 298 jaar na de nederlaag van de Catalanen in de Successieoorlog - maar liefst 1,5 miljoen mensen de straat opgetrokken waren om Catalaanse onafhankelijkheid te eisen, kon Mas de rug weer wat rechten. De manifestatie zorgde zelfs voor een 'déclic'.

Gedreven door het succes van de onafhankelijkheidsmars kondigde hij prompt vervroegde regionale verkiezingen aan. Hij hoopt vurig dat de tijd rijp is voor een volstrekte meerderheid in het parlement voor de CiU zodat een referendum over zelfbestuur kan organiseren.

Gok

Door de verkiezingen met twee jaar te vervroegen, waagde Mas een gok. En hij verloor. Zijn partij haalde zondag niet de verhoopte volstrekte meerderheid. Sterker nog, de CiU bleef steken op 50 zetels in het nieuwe 'Parlament'. In 2010 waren dat er nog 62.

De kans dat Mas bij de pakken blijft zitten, achten kennissen klein. 'Artur Mas speelt om te winnen. Of het nu gaat om een potje kaarten, een partijtje tennis of politiek', zegt Pilar Rahola, de auteur van het boek 'La Màscara del Rei Artur' (Het Masker van Koning Artur).

Een confrontatie met de Spaanse premier, Mariano Rajoy, zal hij allicht ook niet uit de weg gaan in zijn strijd om meer zelfbestuur voor Catalonië. Al is de kans reëel dat hij op korte termijn vrede zal moeten nemen met meer fiscale autonomie in plaats van zelfbestuur.

Pensioen

Aan zijn pensioen denkt Mas nog niet. 'Eerst wil ik een referendum organiseren over zelfbestuur en de Catalaanse staat uitbouwen', klinkt het.

En daarna? Daarna wil de praktiserende katholiek een normaal leven leiden. 'Mijn kleinkinderen geven wat ik mijn kinderen niet kon geven. Interessante plaatsen bezoeken. Op vakantie gaan naar Menorca met mijn vrouw. Lezen. De verandering van de seizoenen beleven. Mijn leven leiden.' Als het even kan met een Catalaans paspoort op zak. Maar wel één met Europese sterretjes. Niet voor niets noemt Artur Mas zichzelf een overtuigde Europeaan.