Geweld in Amsterdam ‘herinnert aan pogroms’

Jongens op scooters die kriskras door de stad rijden, op zoek naar Israëlische voetbalfans. Israëliërs die worden opgejaagd en geslagen. Maar ook Israëlische supporters die een taxi vernielen. Palestijnse vlaggen worden van gevels gehaald en in brand gestoken. Online verschenen video's waarin Israëlische supporters anti-Arabische leuzen aanheffen. Amsterdam heeft 'een gitzwarte nacht beleefd die nog steeds donker is', zei burgemeester Femke Halsema vrijdagmiddag tijdens een persconferentie.

Op verschillende plaatsen in Amsterdam zijn donderdagnacht mensen belaagd, mishandeld en met vuurwerk bekogeld. Dat gebeurde door antisemitische relschoppers, die actief op zoek gingen naar Joodse en Israëlische bezoekers, zei Halsema.

De gedragingen van enkele supporters van Maccabi Tel Aviv zijn volgens Halsema ‘geen enkel excuus’ voor de aanvallen van de afgelopen nacht in Amsterdam. Al zijn ze volgens de burgemeester wel van invloed geweest op de ‘algehele sfeer in de stad’.

20 à 30 mensen raakten daarbij gewond, aldus de politie. Vijf personen moesten een tijdje in het ziekenhuis verzorgd worden. Van gijzelingen of ontvoeringen, waarover in de voormiddag geruchten rondgingen, heeft de politie geen aanwijzingen.

'Ik begrijp dat dit herinneringen aan pogroms terugbrengt', zei Halsema, met een verwijzing naar de Jodenvervolgingen. 'Het is onverdraaglijk dat dit in Amsterdam gebeurt.' De veiligheidsdiensten werken aan een overzicht van alle incidenten. Ook beloofde Halsema een onafhankelijk onderzoek naar de gebeurtenissen en het optreden van de autoriteiten.

Onmachtige politie

Het geweld speelde zich af in de marge van de voetbalwedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv. Hoewel die niet werd gezien als een hoogrisicomatch, had de politie extra voorbereidingen getroffen. De 'politieke omstandigheden' (de oorlog in Gaza) en de herdenking van de Kristallnacht (een nazi-pogrom op 9 en 10 november 1938) speelden daarbij mee, klonk het.

Toch kon de politie het geweld niet voorkomen. 'Ik ben geschokt', zei Peter Holla, de hoofdcommissaris van de Amsterdamse politie. 'Ondanks een maximale voorbereiding en de grootste inzet van 800 agenten hebben we dit geweld niet kunnen voorkomen.' Vooral de 'hit-and-runacties', waarbij relschoppers na een aanval meteen vluchtten, zijn volgens de politie lastig om tegen op te treden.

Volgens het parket werden 62 mannen opgepakt. Tien van hen, onder wie twee minderjarigen, zitten nog vast op verdenking van openlijke geweldpleging. Een speciaal politieteam buigt zich over de verdere opsporing van verdachten, onder meer met camerabeelden. Daarbij wordt ook gekeken of er een georganiseerd verband is tussen de groepjes met daders.

Halsema kondigde meteen extra veiligheidsmaatregelen af. Zo geldt in Amsterdam een noodverordening en is de hele stad aangeduid als veiligheidsrisicogebied. Dat betekent dat de politie mensen preventief mag fouilleren. Dit weekend geldt een demonstratieverbod en is er extra politie aanwezig in de stad.

Woede in Israël

In Israël is de woede groot over het geweld. Premier Benjamin Netanyahu zei eerst twee reddingsvliegtuigen te sturen naar Nederland om Israëliërs in veiligheid te brengen, maar zag enkele uren later af van dat plan. Wel zette de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al extra burgervluchten in vanaf Schiphol.

Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken riep Israëliërs in Amsterdam op zo snel mogelijk terug te keren naar hun land. Minister Gideon Saar zakte af naar Nederland om met de Nederlandse autoriteiten te spreken over de incidenten. De Israëlische president Isaac Herzog sprak van een 'antisemitische pogrom'.

De Nederlandse premier Dick Schoof verzekerde Netanyahu dat de daders worden opgespoord en vervolgd. Hij noemde de 'antisemitische aanvallen' onaanvaardbaar. De voorzitster van de Europese Commissie Ursula von der Leyen zei dat 'antisemitisme absoluut geen plaats kent in Europa'. 'We zullen al deze vormen van haat bestrijden.'

Vizier op Halsema

Halsema gaf vrijdag aan dat de reputatie van Amsterdam een deuk heeft gekregen. 'We staan er internationaal niet goed op en hebben te repareren wat vannacht door relschoppers kapot is gemaakt', zei ze. Dat is vooral de 'veiligheid en het vertrouwen van Joden in onze stad'.

De GroenLinks-politica zit in Amsterdam tussen twee vuren. Geert Wilders, de leider van de radicaal-rechtse regeringspartij PVV, twitterde begin oktober dat Halsema 'het land uit moest'. Door een pro-Palestijnse demonstratie toe te laten zou ze volgens hem antisemitisme toestaan.

Halsema verdedigde zich toen in de gemeenteraad. Ze zei het verwijt niet te accepteren, 'zeker niet als dat van lieden komt die Marokkanen en moslims discrimineren en er daarmee blijk van geven niet te begrijpen wat de strijd tegen racisme - waar antisemitisme deel van uitmaakt - betekent'.

Vrijdag kreeg Halsema kritiek uit pro-Palestijnse hoek, nadat ze donderdag een betoging in de buurt van het voetbalstadion had verboden. Op pro-Palestijnse accounts op sociale media werd opgeroepen te protesteren 'tegen de repressieve maatregelen van burgemeester Halsema'.