CIA loog over onmenselijke ondervragingstechnieken

Liefst 6 miljoen geheime documenten werden vijf jaar lang onderzocht in opdracht van de Amerikaanse Senaat. Die werden herleid tot een lijvig dossier van 6.000 pagina’s, waarvan vandaag een samenvatting van een behapbare 500 pagina’s openbaar werd gemaakt.

Maar die fractie van het oorspronkelijke materiaal volstaat om brandhout te maken van de technieken die de CIA hanteerde in de nasleep van de aanslagen van 9/11. De inlichtingendienst van de VS ging tijdens de zoektocht naar terroristen en leden van Al Qaeda veel brutaler te werk dan aanvankelijk werd gedacht. 

Vooral de beschrijvingen van de ondervragingstechnieken zijn compromitterend. Verdachten werden vernederd, blootgesteld aan extreme koude, weerhouden van slaap en ze moesten waterboarding ondergaan, een techniek waarbij verdrinking wordt nagebootst. Zelfs wanneer overduidelijk was dat een verdachte geen verdere informatie verborgen hield, werden martelpraktijken soms voortgezet. Het rapport toont aan dat minstens 26 personen die op dergelijke manier werden ondervraagd, onschuldig bleken. 

Er werd al vermoed dat de CIA dergelijke technieken heeft toegepast, maar aan de hand van 20 case studies wordt nu pas duidelijk hoe ver de inlichtingendienst ging. Zo is er bewijs dat een gevangene die aan een betonnen vloer werd vastgeketend, is omgekomen door koude. In één geval is er zelfs sprake van seksuele bedreiging met een bezemsteel. 

Het nieuwe rapport stelt dat die brutale aanpak op geen enkele manier informatie heeft opgeleverd die nuttig was in de strijd tegen terrorisme. Bovendien is aangetoond dat de CIA meermaals bewust foutieve informatie aan de overheid en aan het publiek heeft gegeven over zijn aanpak. Zo heeft de dienst bijvoorbeeld altijd volgehouden dat informatie die uit de ondervragingen is voortgekomen, heeft geleid tot de dood van Osama Bin Laden. Het rapport veegt die bewering van tafel.

‘Tegen Amerikaanse waarden’   

Eerder had ook president Obama al aangegeven dat de ondervragers van de CIA over de schreef waren gegaan. Bij zijn aantreden in 2009 zette hij daarom het programma stop dat onder zijn voorganger George W. Bush van start ging. 'We hebben toen dingen gedaan die ingaan tegen onze waarden', zei Obama, toen hij deze zomer voor het eerst lucht kreeg van het onderzoek dat vandaag/dinsdag zou worden gepubliceerd. Al bleef de president wel vragende partij om het rapport openbaar te maken.

Verschillende Republikeinse machthebbers, onder wie ex-president Bush, proberen intussen het belang van het rapport te minimaliseren. ‘We moeten blij zijn dat we mannen en vrouwen hebben die zo hard voor ons hebben gewerkt bij de CIA’, zei de oud-president. ‘Als het rapport hun bijdragen aan dit land in vraag stelt, zit het flink naast de kwestie.’ Toenmalige vicepresident Dick Cheney, die net als de president lang niet op de hoogte was van alle details, liet dan weer optekenen dat de harde interviewtechnieken ‘absoluut en volledig aanvaardbaar’ waren.

Geen goede moment

Even leek het erop dat de minister van Buitenlandse Zaken John Kerry zou proberen het rapport alsnog binnenshuis te houden, maar zijn departement ontkent dat. Kerry stelt zich alleen vragen bij de timing van de publicatie. ‘Maar wanneer zou wel een goede moment zijn om het te publiceren’, vroeg Josh Earnest, woordvoerder van het Witte Huis, zich af. ‘Zeker gezien de pijnlijke details die erin zullen staan.’

Kerry maakte zich vooral zorgen over de internationale weerslag van het rapport. Want dat de verslagen een en ander zouden losweken, was al duidelijk voor nog maar een letter met de buitenwereld werd gedeeld. De VS lieten weten de beveiliging van hun diplomatieke posten in het buitenland drastisch op te voeren uit schrik voor anti-Amerikaans geweld.

De administratie van Kerry vreest dat terroristische groepen de inhoud van het rapport als propagandamateriaal zullen gebruiken. Islamitische Staat (IS) kleedt zijn gijzelaars bijvoorbeeld al in oranje plunjes, een verwijzing naar de Amerikaanse terreurgevangenis op Guantánamo. En de terroristische organisatie onderwerpt zijn gijzelaars aan waterboarding, een techniek die - zoals blijkt uit het rapport - de CIA toepast.