Een unieke blik achter de poort van Highgrove Gardens, privédomein van Charles III

Op het domein kreeg Titchmarsh prompt een rondleiding van Charles zelve, waarbij al in de eerste minuten – ze bevonden zich ter hoogte van The Thyme Walk, een stenen pad met kruiptijm – duidelijk werd dat we te maken hebben met een traditionalist. ‘Ik hou van hagen, topiary (vormsnoei, n.v.d.r.) en lanen’, zei Charles terwijl ze het geometrische lijnenspel van verhoogde beukenhagen en rechte wandelpaden overschouwden, dat door in piramiden en spiralen gevormsnoeide taxussen nét goed uit evenwicht werd gebracht.

Bij de aankoop van het domein, in 1980, zagen de bestaande taxushagen op Highgrove er naar verluidt uit als trieste ‘puddingen’. Vandaar de beslissing om ze te vormsnoeien. Bovendien liet Charles ook tal van nieuwe taxushagen aanplanten. Hij eerde er zijn grootmoeder The Queen Mother mee, die in haar dagen een massieve taxusmuur had laten aanplanten in Sandringham, het country house van de Winsdors in Norfolk. Charles erfde Sandringham van zijn in september 2022 overleden moeder, Queen Elizabeth II, en zijn eerste tuinproject daar is de realisatie van een gigantisch… topiary-park, met maar liefst 5.139 taxussen. Met dat nieuwe project eert Charles dan weer zijn betovergrootmoeder Queen Alex­andra (de gemalin van Edward VII), die eind negentiende eeuw op Sandringham een intussen verdwenen topiary-tuin liet aanplanten. Tot begin jaren 50 was die er nog, Charles koestert warme herinneringen aan hoe hij zich als peuter vanuit zijn kinderwagentje verkeek op de ‘gigantische groene pauwen, vogels en dieren’ van Queen Alexandra.

Als klein kind al had Charles, samen met zijn zus Anne, een klein moestuintje op Buckingham Palace, maar zijn belangstelling voor tuinieren kwam er pas nadat hij in 1980 Highgrove had gekocht. Charles viel voor het ‘licht in de woning’ en het ‘blank canvas’-gehalte van het domein. Dat laatste is zeer letterlijk te nemen: er was veel potentieel, want weinig aanplant, zeer veel platheid, hier en daar overwoekering, occasioneel zelfs verwaarlozing.

Dé vraag die op je lippen brandt: wat deed Charles nu eigenlijk zelf in de schepping van het groene paradijs dat Highgrove intussen is? Uiteraard vereist een tuin van zes hectare een heel team: tien tuiniers om precies te zijn, onder leiding van de Canadese hoofdtuinier Debs Goodenough (mocht die voornaam je in de war brengen, dat is een vrouw), maar zodra Charles arriveert, springt hij in zijn groene wellingtons en gaat hij – gewapend met kniptang, snoeischaar en zaag – aan het werk. Hij helpt ook graag met aanplanten. In het boek ‘Highgrove – A Garden Celebrated’ van Bunny Guinness zegt een tuinier daarover: ‘Op een namiddag gingen we eens bollen planten in een hobbelig stuk. De prins was een flink stuk ouder dan ik, maar ik kon hem amper bijhouden. He attacked the site with great gusto!’

Hét paradepaardje van Highgrove is de beroemde Flower Meadow, de wildebloemenweide. Dat die er elk jaar anders uitziet, maakt hem diep gelukkig, laat Charles in zo ongeveer ieder interview optekenen. Maar wat hem écht gelukkig maakt, zei hij in 2010 in het interview op de BBC, is het besef dat die bloemenweide er compleet anders zal uitzien ‘als hij er zelf niet meer is’.

Het is dé karaktertrek van de ware tuinier: zelfs al is de grond die je bewerkt je eigendom, je bent doordrongen van het besef dat je die grond eigenlijk maar in bruikleen hebt van de natuur.

De Flower Meadow was het startschot van het imposante duurzame project dat Highgrove intussen is – compleet met zonnepanelen, regenwater dat wordt opgevangen, compost die wordt gemaakt van het keukenafval en de mest van de 180 kippen in de boomgaard, tot zelfs het koninklijke badwater dat wordt gefilterd in een heus rietmoeras. Zaken die vandaag hipper dan hip zijn en zelfs gelden als de nieuwe statussymbolen. Maar in de jaren 80 werden groene jongens en meisjes nog volop uitgelachen om hun ‘naïeve’ verzet tegen pesticiden, kunstmest en de agro-industrie. Zo’n wei vol wilde bloemen geldt nu als een paradijs voor bijen en vlinders, maar werd toen gezien als de ultieme onkruidnachtmerrie.

Het moet gezegd: Charles was een pionier, maar hij deed dit niet alleen. Hij liet zich voor de creatie van de Flower Meadow en bij uitbreiding de ecologische principes van Highgrove bijstaan door onder meer dame Miriam Roth­schild en lady Salisbury, twee excentrieke adellijke Britse dames, de ene met een wetenschappelijk diploma (Roth­schild), de andere met een voorliefde voor biologisch tuinieren (Salisbury). De mix van wilde bloemen die in de Flower Meadow werd ingezaaid, kreeg destijds de bijnaam ‘The Gloucestershire Farmer’s Nightmare’ en draagt die vandaag met trots. Trouwens, Charles zelf is intussen gestopt met het tellen van de wilde orchideeën in zijn Flower Meadow, het zijn er namelijk te veel…

Als tuinier gooit Charles ook graag regels overboord. Zo plantte hij in de Flower Meadow niet alleen wilde bloemen, maar ook tulpen- en camassiabollen, de blauwe camassiabloem geldt als een van zijn favorieten. Nog zo’n obsessie van hem is de delphinium, de lange spijkervormige bloem waarmee hij zijn Cottage Garden volplantte.

Hij krijgt ook veel cadeaus van beroemde vrienden. Toen de tulpen in de Meadow werden aangetast door een ziekte, werden ze vervangen door frittilaria meleagris, de kievitsbloem met zijn paars gespikkelde ‘slangenkopje’. Die honderden frittilaria-bollen waren een geschenk van rockster Sting. Elders staat een catalpa bignonioides ‘aurea’ of gele trompetboom, een cadeau van Elton John. Ook de Dalai Lama gaf een boom.

En dan zijn er nog de talloze beeldhouwwerken die Charles cadeau kreeg en een plaatsje gaf in de openlucht: van de meer klassieke beelden in de Cottage Garden tot excentriekere vormen in The Stumpery. Een ‘stump’ is een boomstronk, een ‘stumpery’ is een tuin die dateert uit het victoriaanse tijdperk, een tuin van boomstronken waartussen varens en mossen worden geplant. In The Stumpery op Highgrove ging men nog wat verder, door sculpturen en gebouwtjes in dit schaduwrijke deel van het domein neer te poten, geïnspireerd door die organische boomstronkvorm. De aanplant van gunnera, met zijn enorme bladeren, en van varens geeft The Stumpery op Highgrove een geheimzinnig, ‘prehistorisch’ sfeertje.

The Stumpery herbergt ook The National Collection of Hos­tas: de schaduwminnende, groene bladplant hosta is wéér zo’n dada van Charles. En als Charles iets mooi vindt, dan wil hij er veel van. Highgrove wordt ook weleens ‘de ark van Charles’ genoemd, een fantasierijke verzameling van zijn favoriete planten, curiosa, memorabilia en kunst.

Weetje: ook al is Highgrove het country house van koning Charles III en koningin Camilla, technisch gezien is het domein eigendom van het hertogdom van Cornwall. Gezien William de titel van ‘hertog van Cornwall’ erfde van zijn vader, moet Charles nu – in theorie – ‘huur’ betalen aan zijn zoon.

Ernstig: toen Charles en lady Diana zaliger zich begin jaren 80 in Highgrove vestigden, werden ze voortdurend achternagezeten door paparazzi, die profiteerden van de toenmalige kaalheid van de site. Publiek én pers hadden zo goed als vrije inkijk in het domein, zozeer dat fotografen gewoon voor de hekken van Highgrove gingen liggen, camera’s in de aanslag.

Dat de Sundial Garden, een tuin op het zuiden met als centraal punt een zonnewijzer, de allereerste realisatie was op Highgrove, had een puur praktische reden: het was in 1980 de enige plek zonder inkijk, want gelegen achter het huis. In 1982 werd er in de Sundial Garden meteen ook een metershoge, intussen iconische haag (taxus, wat had je gedacht?) aangeplant als extra schild tegen de buitenwereld. Zo telt Highgrove intussen tal van plekjes waar bewoners én bezoekers zich kunnen verbergen: van de ooit voor de kleine Harry en William gebouwde boomhut ‘Hollyrood House’ in The Stumpery tot de talloze achter bomen, struiken en muurtjes verstopte zitbanken.

‘Goed verteerde stalmest, dat is het geheim van alles!’ Er is maar één koning ter wereld die zo’n uitspraak doet: Charles III. Er is ook dat mopje in de pubs van het nabijgelegen dorp Tetbury: ‘Zie je bij Highgrove een boer wandelen met pet en stok, dan is dat Charles.’

De Britten zijn zoals bekend de beste tuiniers ter wereld, maar dat gaat verder dan de siertuin: het gaat ook om de liefde voor de boerenstiel. De rozenperken van Elizabeth II zaliger waren even felgekleurd als haar hoedjes en mantelpakjes, maar de queen hield ook van haar paarden en runderen, haar geliefde jersey-koeien op kop.

Charles’ ambities als biologische herenboer waren zo groot dat hij al in de jaren 80 de Duchy Home Farm oprichtte: een bioboerderij die gebruikmaakte van de 360 hectare landerijen rond Highgrove, en bijzondere varkens- en runderrassen als tamworth en irish moiled kweekt, net als wortelen, aardappelen en graan, alles honderd procent biologisch.

Vandaag kun je in de Britse supermarkten producten van de Duchy Home Farm kopen in het gamma ‘Duchy Original’, maar Charles trok zich in 2020 terug uit dat levenswerk. Het werd tijd voor een nieuwe uitdaging: op Sandringham de grootste biologische schapenboerderij van de UK vestigen.

Intussen laten koning Charles en koningin Camilla hun biogroenten, -fruit en -snijbloemen inpakken en opsturen vanuit de Kitchen Garden in Highgrove richting Buckingham Palace. Zeg trouwens nooit zomaar ‘moestuin’ tegen een ‘victoriaanse kitchen garden’. De Kitchen Garden op Highgrove is een ommuurde eetbare tuin waar geometrische lijnen – in ruiten geplante kolen, met hagen omzoomde preibedden – de basis vormen, waar tunnels en leibomen vol fruit voor de nodige hoogte zorgen en snijbloemen voor frivoliteit.

Toen Camilla in 2021 te gast was bij ‘Gardeners World’, zei ze aan presentator Monty Don: ‘De veldmuizen hebben dit jaar flink aan onze aspergewortels gezeten én aan de aardbeien.’ ‘Je kunt nooit winnen van de natuur’, besloot ze, ‘maar er blijft altijd wel iéts over om te eten.’