De Antwerpse topchirurg-professor Nasser Nadjmi opereert in zijn geboorteland Iran baby's met een hazenlip. Gratis. En desnoods 15 uur per dag.
'Vorige week nog de marathon van New York, deze week de marathon van Iran', lacht de Antwerpse professor-dokter Nasser Nadjmi (51). Hij is trots. Omdat hij zijn eerste marathon liep in vier uur en twee minuten en omdat hij met de wedstrijd een mooie som geld ophaalde voor zijn Foundation. Maar hij is vooral trots omdat hij met dat geld kinderen met schisis ('hazenlip' in het Nederlands, 'suikerlipje' in het Perzisch) kan helpen. 'In mijn centrum in België opereren we 30 tot 40 patiënten per jaar. In Iran doen we dat op een week', zegt hij. 'In België behandel ik drie schisispatiënten per dag. Hier kan ik blijven doorgaan. Ik werk puur op adrenaline. Een gezicht geven aan mensen met een faciale handicap: dat is de grootste passie in mijn leven. Als je die drive niet hebt, kan je niet zoveel uren kloppen.'
De in België wonende Iraanse dokter is het hoofd van de maxillofaciale geneeskunde in het universitair ziekenhuis van Antwerpen. Hij maakt ook deel uit van het ZMACK-team van dertien maxillofaciale chirurgen die werken in UZA, AZ Monica, AZ Klina, Heilig Hart Lier en AZ Heilige Familie Rumst. In Iran helpt hij aan de opbouw van een 'center of excellence' voor de behandeling van schisispatiënten. De operaties gebeuren in het Mother & Child Hospital in Shiraz. 'Een privékliniek, gefinancierd door een Iraanse mecenas en door privégiften', zegt Nadjmi wanneer we hem daar ontmoeten. 'Ik kom hier een paar weken per jaar opereren, als liefdadigheidsproject. Ik heb in mijn leven al zo veel geïnvesteerd om mijn techniek te perfectioneren. In België kan ik maar een beperkt aantal kinderen helpen. Op veel plaatsen in de wereld is de nood veel groter. Ons behandelingsprotocol, ontwikkeld in Antwerpen, haalt wereldwijd zowat de beste resultaten. Daarom hoop ik een modelcentrum in Shiraz te kunnen neerzetten. Dit model wil ik kopiëren en implementeren op die plekken in de wereld waar de nood het hoogst is. Het uiteindelijke doel: dat ik vervangbaar ben. En dat de kinderen lokaal worden opgevolgd', vertelt hij. En dan zichtbaar ontroerd: 'Kijk, ik heb mijn beste vriend verloren na een auto-ongeval. Hij was 44, politiek vluchteling uit Iran en oprichter van de grootste fiducière in Antwerpen. In twintig jaar had hij uit het niets een enorme rijkdom opgebouwd. En dan dat ongeval. Het gebeurde voor mijn ogen. Niks kon hij achterlaten, zelfs geen testament. Het zette me hard aan het denken over wat ik wil betekenen. Welk spoor ik wil trekken? Hoe wil ik herinnerd worden? Toch niet als een man met enorme materiële bezittingen. Dan liever als iemand die zoveel mogelijk kinderen heeft geholpen. En iemand die zijn kennis met iedereen heeft gedeeld.'
Run for a Smile
Het is exact de reden waarom Nasser Nadjmi vorig jaar zijn eigen stichting oprichtte. Drie doelen heeft die. Eén: kinderen met aangeboren afwijkingen behandelen. Twee: een internationaal researchnetwerk creëren tussen ontwikkelings- en ontwikkelde landen. Drie: knowhow over schisisoperaties delen en de chirurgen opleiden in centra waar er meer patiënten zijn dan in eigen land. 'Voor de armste patiënten, zo'n 80 procent hier in Iran, betalen we de ziekenhuiskosten terug met het geld van de Nadjmi Foundation', zegt hij. 'Wij organiseren jaarlijks een charity-galadiner en de loopwedstrijd Run for a Smile, om fondsen te werven. Maar mensen kunnen ook gewoon storten via onze website. Mijn eigen inbreng niet meegerekend heeft de stichting al 150.000 euro geïnjecteerd in dit project', zegt hij.
Samen spoeden we ons naar het operatiekwartier. Het is nog vroeg, maar de wachtzaal zit al vol. Een vader komt hem breed lachend tegemoet. Hij duwt de dokter een cadeau in de handen, omdat zijn zoontje met schisis sinds de laatste operatie weer een normaal gezicht - en leven - heeft. Nadjmi neemt het geschenk dankbaar aan, maakt een praatje in het Farsi en zwaait al even naar de andere ouders in de wachtkamer. In hun ogen lees je een combinatie van wanhoop en blijdschap: hun kindjes met schisis zijn vandaag eindelijk aan de beurt. Dit is de dag dat hun leven een nieuw gezicht krijgt.
Hartstilstand
De Iraanse collega-dokters en verplegers in de kleedkamer zijn al even blij met Nassers komst. 'Welkom terug. Je bent je oorkonde van je gastprofessorschap de vorige keer vergeten', roept de anesthesist terwijl Nasser zijn chirurgenplunje aantrekt. Een en al focus is hij. De weinige tijd dat hij in Iran is, wil hij zo nuttig mogelijk spenderen. Lees: 15 uur per dag opereren. Driehonderd kinderen heeft hij er al behandeld de voorbije drie jaar. 'Ik wou eigenlijk aan het eind van deze week mijn ouders in Teheran bezoeken. Maar er zijn zo veel patiënten ingepland dat ik er wellicht niet zal geraken', zucht hij. 'Ik hoor dat er pas een kindje is binnengekomen dat al drie keer een hartstilstand heeft gehad omdat zijn tong zijn verhemeltespleet soms afsluit. Het zag al wat paarsig, dus dat moeten we dringend opereren. Maar vandaag beginnen we de marathon met een patiëntje uit Tabriz', zegt hij enthousiast. 'Zo'n 1.500 kilometer heeft het gezin gereisd om geholpen te worden. Ongelofelijk van hoe ver mensen komen voor een operatie. Vorig jaar reisde zelfs een patiënt met dubbelzijdige schisis van aan de grens met Pakistan naar Shiraz. Ze was al tien jaar, had nooit kunnen praten en droeg al heel haar leven een masker. Een Iraanse journaliste fotografeerde het teruggetrokken meisje en vroeg via Facebook om hulp. Dat bericht bereikte mij via via. Ik nam contact op, stapte in het vliegtuig en opereerde haar zeven uur lang in Shiraz. Vorige zomer zag ik de patiënte terug: ze praatte alsof ze nooit iets anders had gedaan. En ze wou dokter worden, vertelde ze. Dat zijn momenten waarbij je beseft: ik verander soms levens. Van dat meisje, maar ook van haar ouders.'
Terwijl een verpleegster de briefing van de acht patiënten van de dag doorloopt, neemt dokter Nadjmi zijn operatiebril erbij. Aangekocht met eigen middelen, maar ter beschikking van iedereen die hem in het ziekenhuis wil gebruiken. Twee 'koplampen' en twee vergrootlenzen moeten de dokter helpen bij het delicaatste chirurgische werk. Het toestel ziet er best grappig uit. Maar het vreemdste accessoire op zijn hoofd is zijn mutsje: een exemplaar in een kinderlijke safariprint. 'Ik zet altijd een ander hoedje op. Soms staan er kleurrijke kikkers op, soms sterretjes. De kinderen die ik opereer, vinden dat geweldig', zegt hij. Zijn vaderlijke ogen stralen: kinderen helpen is zijn roeping. Het is ook de reden waarom hij terugkeert naar Iran, zijn geboorteland dat hij op zijn achttiende verliet langs een - op papier - veel te ambitieuze achterdeur.
Exitscenario
'Ik was dertien toen de Iraanse revolutie begon in 1978, een jaar nadien brak de oorlog uit', vertelt dokter Nadjmi tijdens zijn koffiepauze na de eerste drie operaties. 'Wij woonden in Teheran, op 1.500 kilometer van het front. Toch was de oorlogsdreiging voelbaar. De universiteiten bleven drie jaar dicht. Toen ze opnieuw openden, werden alleen voldoende 'gerevolutioneerde' studenten door de toelatingsproef gelaten. Ik kwam helaas niet in aanmerking, ook al was het mijn grote droom om geneeskunde te studeren. Een drama. En het verplichte alternatief was legerdienst. In oorlogstijden stond dat gelijk met zelfmoord. Ik werd 18, was rotambitieus maar kon geen kant op. Tot ik in een Iraanse krant een advertentie zag voor een toelatingsproef aan de Zeevaartschool in Antwerpen. Een uitwisseling die nog tot stand gekomen was in de tijd van de sjah. We waren met 6.000 kandidaten voor amper 24 plaatsen. De belangrijkste voorwaarde: na de opleiding moesten de afgestudeerden terug naar Iran om daar in de koopvaardij te werken. Ik had nog nooit een schip vanbinnen gezien en zeevaart interesseerde me totaal niet. Maar ik rook een exitscenario. De opleiding in België was een legale manier om het land te verlaten. Ik sprak geen Nederlands, ik had hier geen familie of vrienden. Maar het was mijn enige kans. Dus studeerde ik keihard voor het toelatingsexamen, slaagde en behaalde mijn diploma van officier ter lange omvaart in juli 1987 met glans.'
'Ik had de ambitie om verder geneeskunde te studeren en besloot in België te blijven. Daarom moesten mijn ouders de hele gesubsidieerde opleiding terugbetalen. Plus een fikse boete wegens contractbreuk. Ik bracht ze in enorme financiële moeilijkheden, maar ze betaalden toch, op voorwaarde dat ik zelf mijn verdere studies zou bekostigen. Het maakte me gemotiveerder dan ooit. Ik schreef me tegelijk in voor de toelatingsproef geneeskunde én tandheelkunde aan de KU Leuven, toen alleen verplicht voor buitenlanders. Aan de Zeevaartschool waren de lessen in het Engels, in Leuven was de proef in het Nederlands. Een spoedcursus Nederlands én twee geslaagde toelatingsproeven later combineerde ik beide studies: geneeskunde in eerste zit, tandheelkunde in tweede zit of omgekeerd. Herexamens waren geen optie, want dan stortte mijn studieplan ineen. Intussen moest ik allerlei studentenjobs doen om wat geld te sprokkelen. Niet evident als buitenlander. Ik was helemaal alleen in België. Teruggaan naar Iran was geen optie, want dan moest ik in de koopvaardij of het leger. Mijn ouders konden ook moeilijk reizen. Ik heb ze in tien jaar tijd maar twee keer gezien. Heel moeilijke momenten heb ik gekend in Leuven. Maar er was geen weg terug. Ik was vastberaden en hongerig naar kennis. En ik wou ook gewoon de beste zijn in mijn vak. Excelleren is erin gedrild bij ons thuis. En dat competitieve trekje zit er nog altijd in. Bij veel Iraniërs trouwens.'
Robot Da Vinci
Nasser Nadjmi specialiseerde daarna nog vier jaar in maxillofaciale heelkunde: dat is mond-, kaak- en gezichtschirurgie, een discipline die tandheelkunde én geneeskunde combineert. 'Een open verhemelte of hazenlip heeft heel vaak gevolgen voor het gebit, de spraak, het gehoor, het slikken en zelfs de ademhaling van de patiënten. Om nog maar te zwijgen van de psychologische gevolgen, zoals een laag zelfbeeld of isolatie. Schisis is een van de meest voorkomende aangeboren afwijkingen. Een foutje tijdens de eerste weken van de zwangerschap, omdat een spleet in het gezicht van het embryo niet sluit tussen de vijfde en achtste week. Mensen met schisis missen niks. Alle spieren en onderdelen zijn aanwezig, maar zitten gewoon niet op de juiste plaats. Mijn taak is niet om het 'gat' te dichten. Ik moet alle structuren van de lip, neus of mond losmaken van hun abnormale positie en dan opnieuw in elkaar puzzelen. De kunst is om die puzzel zo natuurlijk mogelijk te doen lijken.'
21 jaar heeft Nadjmi er nu al ervaring in, opgedaan tussen Brugge en Houston, Michigan, Leuven, Miami en uiteindelijk Antwerpen. Het maakt van hem een wereldautoriteit in zijn vakgebied. Overal wordt hij uitgenodigd om keynote speeches te houden (ook deze keer in Shiraz), artikels te schrijven of demonstraties te geven van zijn kunnen. Nadjmi was zelfs wereldwijd de allereerste chirurg die een schisisoperatie met de Da Vinci-robot uitvoerde. 'Bij een schisisoperatie breek je niks af. Je bouwt iets op. Je geeft de kinderen hun gezicht terug. Dat heeft een enorme impact op hun leven. Al die kinderen worden mijn vrienden. En praten met die gelukkige ouders emotioneert me altijd weer opnieuw. Zeker als vader van twee kinderen.'
In België behandel ik drie schisispatiënten per dag, hier kan ik blijven doorgaan. Ik werk puur op adrenaline.
Boeddha uit België
Sinds 2002 doet Nadjmi meermaals per jaar liefdadigheidswerk als schisischirurg. Eerst in Kenia, dan in Myanmar (toen nog Birma), India, Vietnam en Indonesië. 'Telkens in samenwerking met lokale ngo's, die de situatie ter plekke het best kennen', zegt hij, zichtbaar vermoeid na een dag opereren. 'In Birma opereerde ik in een klooster nabij Mandalay. Soms tot 70 patiënten per week. We sliepen in een kamer op een houten bed. Al is slapen een groot woord. Patiënten waren soms drie weken onderweg naar het ziekenhuis. Ik opereerde ze één keer en daarna verdwenen ze voorgoed. Terwijl vaak follow-upoperaties nodig zijn. In Myanmar opereerde ik vooral boeddhistische kinderen met heel ernstige schisis. Soms was het moeilijk om de ouders te overtuigen om hun kinderen te laten opereren. Want ze zouden met een faciale misvorming gereïncarneerd zijn door hun zonden uit een vorig leven. Anderen dachten gelukkig dat die chirurg uit België de reïncarnatie van Boeddha was. En die kon ik wel opereren.'
Religie zit de wetenschap veel minder in de weg in Iran, vindt Nadjmi. Qua stamcelonderzoek staan Iraanse universiteiten mee aan de wereldtop, omdat ethische reflexen hun onderzoek niet in de weg staan. 'Sowieso zijn de mensen in Iran heel leergierig. Ze zijn bezeten door kennis, maar willen die het liefst in het buitenland opdoen. Noem het maar gerust een Iraanse braindrain: het talent vloeit weg en komt zelden terug.'
Net daarom wil dokter Nasser Nadjmi een statement maken met zijn stichting. Als schoolvoorbeeld van een Iraniër die geëmigreerd is naar België, maar terugkomt met een rugzak vol kennis om te delen. 'Mijn boodschap: ga naar het buitenland, maak je huiswerk, integreer, maar kom alstublieft terug naar je geboorteland en deel. Geef seminaries of voordrachten. Doe iets terug voor je land van herkomst. Ik wil aantonen dat de terugkeer naar mijn thuisland helemaal geen stap achteruit is. Dat de braindrain ook in omgekeerde richting kan. De wereld is voor mij een gemeenschap zonder geografische grenzen. Was ik minister van Educatie in Iran, ik zou in faciliteiten voorzien zodat lokaal talent zich hier optimaal kan ontplooien. En ik zou de mogelijkheid creëren om de buitenlandse kennis te komen delen en zo internationale samenwerking te stimuleren. Het zou het land in één klap tien jaar vooruit kunnen laten springen.'
Nosejobs
In België doet Nasser Nadjmi behalve reconstructieve ingrepen en schisisheelkunde ook plastische gezichtschirurgie. Toeval of niet: Iran is het land met de meeste nosejobs ter wereld. Voor gesluierde vrouwen is het perfecte gezicht extreem belangrijk. En daar hoort een geretoucheerde neus bij. 'Dat soort ingrepen doe ik in Iran echt niet. Ik zou het wel kunnen, maar ik zie er de urgentie niet van in. Daarvoor ben ik hier niet nodig', zegt hij, net voor hij het podium van een congreszaal in Shiraz opstapt.
Het is 11 uur. Om 7 uur was hij al in het ziekenhuis om de planning te bespreken voor deze namiddag, wanneer zijn voordracht afgelopen is. Zes kinderen moeten nog onder het mes vandaag, dat wordt weer doorwerken tot 23 uur. 'Als ik hier tijdens een congres een lezing geef over schisis, zit de zaal maar halfvol. Indien ik het over plastische ingrepen zou hebben, stonden ze tot in de gang te luisteren', zegt de arts. 'Natuurlijk frustreert me dat. Maar als er twee mensen gemotiveerd zijn om mijn werk hier voort te zetten, ben ik een gelukkig man.' Alsof dat nog niet het geval was.
Run for a Smile - Antwerp 10 Miles op 23 april 2017. Charity-diner voor de Nadjmi Foundation op 26 april 2017. Run for a Smile - marathon van Chicago op 8 oktober 2017. www.nadjmifoundation.org