Ze werd in één klap wereldberoemd toen ze op de inauguratieceremonie van Joe Biden haar gedicht ‘The hill we climb’ bracht. Intussen is Amanda Gorman niet alleen een van de meest invloedrijke ‘young leaders’ ooit, maar ook een heus stijlicoon.
Het gaat hard voor Amanda Gorman. Hoewel ze vóór 20 januari 2021, het moment waarop Joe Biden wordt beëdigd als nieuwe Amerikaanse president, nauwelijks bekend is buiten de literaire kringen in de Verenigde Staten, wordt ze in één klap een mondiale celebrity. Een die onder lof wordt bedolven, omdat ze met haar poëzie de hoop uitdrukt van drie generaties Amerikanen in het post-Trumptijdperk. Een zwarte jonge vrouw die zegt waar het op staat in een taal die zo universeel is dat ze elke gemeenschap in het diep verdeelde Amerika ontroert: het lijkt de ultieme natte droom voor iedereen die gelooft in vrijheid en gelijkheid.
Sindsdien is Gorman niet alleen plots overal. Iedereen vroeg zich vooral af wat haar ‘next big step’ zou zijn. Het antwoord op die ‘one million dollar question’ is intussen bekend: de cosmeticagigant Estée Lauder sloot een contract met haar. Niet om ambassadrice te worden voor het merk of te figureren in een dure reclamecampagne. Wel als zogenaamde ‘global changemaker’.
De Amerikaanse beautygroep zal de komende jaren
3 miljoen dollar investeren in een ‘writing change program’ dat geletterdheid wil bevorderen als een weg naar meer gelijkheid. De jonge Gorman, als prominente vertegenwoordigster van een gemeenschap die in de Verenigde Staten vaak niet alle kansen krijgt die ze verdient, wordt het boegbeeld van die campagne. ‘Mevrouw Estée Lauder maakte 75 jaar geleden al komaf met het glazen plafond. Met haar wilskracht in het achterhoofd ben ik trots dat ik op mijn beurt andere vrouwen, meisjes en alle mensen kan inspireren’, aldus Gorman bij de bekendmaking.
Het zijn de gebruikelijke beleefdheidspraatjes die bij zo’n deal worden uitgewisseld. Maar daar zullen we voor een keer niet cynisch over doen. Het lijkt er sterk op dat de samenwerking wel degelijk een positieve impact kan hebben op jonge Amerikanen.
Spraakgebrek als gave
Haar eigen kindertijd omschrijft Gorman zelf als ‘weird’, omdat ze amper televisie kijkt en veel meer geniet van lezen en schrijven. Een klein wonder in een tijd waarin videogames alomtegenwoordig zijn. Geboren in Los Angeles in 1998 als de dochter van een lerares Engels die haar samen met haar tweelingzus alleen opvoedt, groeit ze op in een gezin dat nooit armoede kent, maar het geld ook niet bepaald aan de takken van de bomen ziet groeien.
‘Mijn stem is die van een onbeschaamde zwarte vrouw die door haar spraakgebrek weet hoe het is om het zwijgen te worden opgelegd.’Amanda Gorman
Op haar 14de leest ze ‘The bluest eye’, de debuutroman van de zwarte schrijfster Toni Morrison. Dat boek wordt een openbaring. ‘Ik had nog nooit een boek gezien met een meisje met een donkere huidskleur op de cover’, vertelt ze in een interview met The New York Times. ‘Toen ik het boek uit had, nam ik me voor om nooit meer te stoppen met schrijven en om altijd gemarginaliseerde figuren in mijn werk te laten opdraven. Daaruit ontsprong mijn eigen stem - de stem van een onbeschaamde zwarte vrouw die door haar spraakgebrek weet hoe het is om het zwijgen te worden opgelegd.’
Het typeert Gorman dat ze dat spraakgebrek - ze heeft moeite met sommige letters - niet ziet als een obstakel, maar als een gave. ‘Daardoor werd ik echt goed in lezen en schrijven’, vertelt ze in 2018 aan The Harvard Gazette, de officiële nieuwssite van de universiteit waar ze sociologie studeert en in 2020 met onderscheiding afzwaait.
Van VN tot MTV
Niet dat ze op dat universitair diploma heeft gewacht om zich te manifesteren. Op haar 15de wordt ze jongerenvertegenwoordigster bij de Verenigde Naties, nadat ze geïnspireerd is geraakt door een toespraak van de Pakistaanse kinderrechtenactiviste Malala Yousafzai, die in 2014 de Nobelprijs voor de Vrede krijgt. En daar blijft het niet bij.
In datzelfde jaar wordt ze de eerste ‘Youth Poet Laureate’ in Los Angeles, richt ze One Pen One Page op, een programma dat jongeren wil aansporen om te beginnen schrijven, en publiceert ze ‘The one for whom food is not enough’, haar eerste poëziebundel.
‘Er is dat idee van de arme dichter, ik wil tonen dat een dichter ook stijlvol kan zijn.’Amanda Gorman
Die krijgt zulke goede recensies dat ze de aandacht trekt van sportgigant Nike, die haar vraagt een ode te schrijven aan zwarte atleten. Dat ze voor poëzie als medium kiest, heeft ook weer te maken met haar spraakgebrek. ‘Ik was altijd al op zoek naar manieren om mezelf uit te drukken’, vertelt ze daarover aan The New York Times. ‘Danslessen waren te duur en toen ik wilde beginnen te schilderen, moest ik goedkope verf gebruiken, wat frustrerend was. Om te schrijven had ik alleen pen en papier nodig.’
Met goed gevolg, want op haar 19de tekent ze een contract voor twee kinderboeken en is ze zowaar te zien op MTV, waar ze haar poëzie mag voorlezen voor een publiek van hippe kids. Dat blijft niet zonder gevolgen: in april 2017 wordt ze de eerste ‘National Youth Poet Laureate’ en wordt haar naam stilaan gemeengoed bij de Amerikaanse culturele elite. Ze ontpopt zich meer en meer als een tegenstem van het conservatieve establishment, met onder meer een gedicht waarin ze het recht op abortus opeist.
Poëet van Prada
Dat betekent niet dat ze zich laat verleiden tot een geitenwollensokken levensstijl, wel integendeel. In 2018 wordt ze gefotografeerd voor de ‘Smart people’-campagne van het modehuis Helmut Lang, samen met andere ‘intellectuelen’ zoals ‘Call me by your name’-regisseur James Ivory en de Britse designer Max Lamb.
En als ze een half jaar in Madrid gaat studeren, wordt ze door het Italiaanse modelabel Prada gevraagd om aanwezig te zijn tijdens het winterdefilé in Milaan. Miuccia Prada heeft altijd al een oog gehad voor de kunsten, dus mag de 21-jarige dichteres op de eerste rij schitteren. ‘Er is dat idee van de arme, lijdende dichter, maar ik wil tonen dat een dichter ook stijlvol kan zijn’, verklaart ze daarover aan het modeblad Vogue. Ze schrijft zelfs een gedicht ter ere van de Italiaanse ontwerpster. ‘Demanding: ready-to-wear style in our hands/Giving us power, which makes it a power brand’, klinkt het in ‘A poet’s Prada’. Het doet hier en daar de vraag rijzen of ze daarmee niet een beetje te veel de kaart speelt van de commercie. Maar ze komt er moeiteloos mee weg.
Nieuw stijlicoon
En dan komt haar wereldwijde doorbraak tijdens Bidens presidentiële ceremonie en verstommen zelfs de grootste criticasters. Het is Bidens echtgenote Jill – een doctor in de onderwijskunde – die haar man suggereert om Gorman een plaats te geven tijdens de inauguratieceremonie. Gevolg: Gormans beide kinderboeken klimmen naar de top van de bestsellerslijsten, terwijl haar gedicht ‘The hill we climb’ in boekvorm wordt uitgebracht en de uitgeverij besluit om haar volgende boeken in een oplage van liefst 1 miljoen exemplaren te drukken.
Dat ze op Bidens eedaflegging van top tot teen gekleed gaat in Prada verbaast op dat moment niemand nog. Het modeblad Vogue roept haar uit tot het nieuwe stijlicoon en dat weet ze goed te verzilveren: vorige maand nog was ze co-chair van het Met Gala, het New Yorkse modefeestje voor de rich and famous.
Intussen heeft ze al verscheidene keren laten optekenen dat ze in 2036 de nieuwe president van de VS wil worden. ‘Toen ik elf was, vertelde ik in de klas dat ik de wereld wilde veranderen’, vertelt ze daarover aan de krant USA Today. “‘Dan moet je maar voor president gaan”, antwoordde mijn leraar me lachend. “Ja, dat zou ik echt moeten doen, was mijn antwoord.”’
‘Voor president gaan? Ja, dat zou ik echt moeten doen.’Amanda Gorman
Geen kat die eraan twijfelt dat ze dat effectief zal doen. Want aan zelfvertrouwen heeft ze geen gebrek. ‘Ik hoef wie ik ben niet te veranderen om een leider te zijn’, zei ze in een interview met The Wall Street Journal.
Al kun je je afvragen of ze er wel goed aan doet om zich als toekomstige presidentskandidate aan luxemerken te binden. Een wereldleider die in zee gaat met een exclusief beautylabel en zich in Prada en Vera Wang hult… we kunnen ons voorstellen dat dat bij heel wat Amerikanen de wenkbrauwen doet fronsen. Maar zelfs als het haar niet lukt om het Witte Huis te veroveren, zal ze haar stempel hebben gedrukt op een hele generatie Amerikanen. Niet slecht voor een vrouw van nauwelijks 23.
