Ambacht anno 2020: 'letterschilderen is voor mij iets meditatiefs'

Maarten Leenknecht schildert geen portretten of landschappen, maar letters. Met penselen, olieverf, rollers en spuitbussen tovert hij teksten op winkelruiten, cafégevels, vrachtwagens of wat je maar wil.

Zo schilderde de Gentenaar de strakke zwart-witte letters op het pas geopende James Ensor-huis in Oostende. En recent beletterde hij ook een oude vrachtwagen voor het biermerk Stella Artois, helemaal in de oude stijl. Tijdens de lockdown dit voorjaar vulde hij zijn tijd met hoopvolle boodschappen schilderen op de ramen van zijn buren, zoals ‘Amor omnia vincit’ en ‘Everything is gonna be alright’. Maar hij maakt ook zeer grote muurschilderingen tot wel 60 op 12 meter.

Verloren vakkennis

Letterschilderen of reclameschilderen is een ambacht met een lange geschiedenis. Denk maar aan de oude geschilderde reclames op blinde gevels, bedrijfsnamen op winkelruiten en façades of voertuigen. Maar ook straatnamen werden vroeger handgeschilderd.

‘In de jaren 80 verdwenen letterschilders bijna volledig door de opkomst van computers, snijplotters en vinylletters die veel sneller en goedkoper waren’, aldus Leenknecht. ‘Donkere dagen, want toen ging er massaal veel kennis verloren over het vak.’

Opleidingen of scholen waar je het vak kunt leren, zijn er vandaag nog amper. Leenknecht leerde het ambacht bij John Downer en Mike Meyer. ‘Twee Amerikanen met bijna 50 jaar ervaring. Zij maakten het pre-computertijdperk nog mee en leerden mij echt de oude stiel, niet iets wat erop geïnspireerd is’, aldus Leenknecht. Hij hint op de huidige trend van handlettering. ‘Daar zitten leuke dingen tussen, maar ik zie ook veel typografische fouten in die DIY-boeken. Daarom wilde ik het vak per se van een oude rot leren.’

Meditatief

‘Letterschilderen heeft een hoge drempel, omdat de basis het moeilijkst is: een strakke rechte lijn schilderen die begint en eindigt met mooie strakke hoeken. Tegelijk moet je de vorm van de letters onder de knie krijgen en weten waar de dik-dunverschillen zitten.'

'Daarvoor moet je weten hoe letters opgebouwd zijn. Een ‘o’ in een schreeflettertype bijvoorbeeld is niet gewoon een cirkel, maar bestaat uit twee helften, waardoor er dikkere en dunnere delen zijn.'

' Kalligraferen, schrijven met een platte pen, helpt je om de constructie van de letters te ontdekken. Daarom geef ik al mijn studenten een initiatie kalligrafie’, aldus Leenknecht, die naast het letterschilderen docent ‘grafische en digitale media’ is aan de Arteveldehogeschool.

‘Dit beroep vraagt niet alleen een vaste hand, maar ook oneindig veel geduld en concentratie. Die focus maakt letterschilderen voor mij meditatief. Voorts moet je ook continu blijven oefenen. Als ik een paar weken niets geschilderd heb, merk ik dat meteen.’

Letterknecht

Ervaring had Leenknecht – die werkt onder het pseudoniem Letterknecht – genoeg. Hij is opgeleid als grafisch ontwerper en is al zijn leven lang gepassioneerd door typografie. Sinds zijn tiende tekent hij letters. Toen begon hij te skaten en versierde hij zijn eigen board door er met een stift logo’s van skatemerken op te tekenen. Niet veel later begon hij met graffiti.

‘Op vakantie in Zuid-Frankrijk zag ik graffiti langs de autoweg die ik thuis natekende. En soms mocht ik slaapkamermuren van vrienden beschilderen. Ik werd al redelijk snel een atypische graffitiartiest, omdat ik heel leesbare letters begon te schilderen.’

Vragen wij ons nog af: is letterschilderen een ambacht of een creatieve job? ‘Creativiteit is noodzakelijk, maar voor mij is het vooral een ambacht. Daarom bestudeer ik ook veel oude boeken. Elke periode en regio heeft zijn eigen kenmerken. Zo zijn er subtiele verschillen tussen Europese en Amerikaanse schriftletters. Je moet weten wat je wanneer gebruikt, anders klopt het niet. Daarom begint elke opdracht met research. De duidelijk leesbare boodschap staat voor mij altijd voorop.’